Kunstwerken ontstaan door erosie

Nieuws | Erosie is welbeschouwd gewoon slijtage. Wind, water en ijs zorgen ervoor dat bijvoorbeeld gesteenten langzaam wegslijten. Soms kan dat heel vervelend zijn. Maar erosie kan door de jaren heen ook de prachtigste natuurverschijnselen opleveren. Echte kunstwerkjes, gemaakt door wind, water en ijs. Samen toveren ze soms hele landschappen en zelfs gebergten om. Tijd om deze natuurlijke kunstenaars eens de credits te geven die ze verdienen.

Door Pickx

Gepubliceerd op 23.07.12

3min

Erosie is welbeschouwd gewoon slijtage. Wind, water en ijs zorgen ervoor dat bijvoorbeeld gesteenten langzaam wegslijten. Soms kan dat heel vervelend zijn. Maar erosie kan door de jaren heen ook de prachtigste natuurverschijnselen opleveren. Echte kunstwerkjes, gemaakt door wind, water en ijs. Samen toveren ze soms hele landschappen en zelfs gebergten om. Tijd om deze natuurlijke kunstenaars eens de credits te geven die ze verdienen.

Natuurlijke bruggen

Wereldwijd zijn er tientallen van deze bruggen te vinden. Sommige bruggen zijn indrukwekkend breed en overspannen een lengte van meer dan 100 meter. Het ontstaan van zo'n brug is een langdurig proces. Vaak zijn er meerdere factoren bij dat proces betrokken. Zo kan water bijvoorbeeld door gesteente heendringen. Een eerste gaatje kan in de decennia die volgen uitgroeien tot een bredere doorgang. Zo ontstaat dan een natuurlijke brug. Dergelijke bruggen vinden we vaak terug aan rotsachtige kusten.

Landbruggen

Maar niet alleen aan zee treffen we natuurlijke bruggen aan: ook op het land zijn ze terug te vinden. Hoewel lang werd gedacht dat de wind hier een grote hand in had, is dat onjuist gebleken. Wind kan gesteenten wel polijsten, maar veroorzaakt in zijn eentje niet zomaar een landbrug. Verschillen in temperatuur kunnen bijvoorbeeld een handje helpen doordat gesteenten brozer worden. Regen kan ervoor zorgen dat gesteente wordt weggenomen. Uiteindelijk kunnen zo diverse krachten bijdragen aan het ontstaan van een gat in een muur van steen. De muur verandert zo langzaam maar zeker in een brug.

Erosie gaat door

Vanzelfsprekend zijn het altijd de zwakste delen die als eerste eroderen. Maar ook wanneer de brug eenmaal is ontstaan, gaat de erosie natuurlijk door. En zo komt het regelmatig voor dat een landbrug uiteindelijk door dezelfde factoren die tot zijn vorming hebben geleid weer ten onder gaat. Dat was bijvoorbeeld het geval bij de London Arch voor de kust van Australië. Een deel van deze brug stortte in 1990 naar beneden.

Blauwe gaten

Natuurlijk zijn de landbruggen niet de enige gevolgen van erosie. Ook blauwe gaten zijn het resultaat van de niet aflatende inspanningen van onder meer water. De blauwe gaten kwamen tot stand tijdens de IJstijd toen de zeespiegel veel lager was dan nu. Kalksteen dat anders veilig onder water zat, stak toen boven water uit. En daar kreeg het te maken met erosie. Zo ontstonden in het relatief zachte kalksteen kuilen en gaten. Toen de zeespiegel weer steeg, kwam dat alles weer onder water te staan. Ook die kuilen en gaten vulden zich weer en waren natuurlijk aanzienlijk dieper dan het omringende gebied. Daardoor lijkt het water op deze plaatsen donkerder. Zeker vanuit de lucht zien de blauwe gaten er spectaculair uit. En onlangs bleek nog uit onderzoek dat ook het leven in deze gaten heel bijzonder is. En dat alles met dank aan erosie.

Árbol de piedra

Wanneer we erosie als een kunstenaar bestempelen, dan mag het 'kunstwerk' Árbol de piedra in Bolivië echt niet ontbreken. Dat bijzondere geërodeerde stukje steen doet namelijk nog het meest aan een beeldhouwwerk denken. Sterke wind heeft er mee voor gezorgd dat deze steen door de jaren heen de vorm van een boom heeft aangenomen. Schitterend niet ?

Hoodoo's

Vergelijkbare beeldhouwwerken treffen we aan in het Bryce Canyon National Park in de Verenigde Staten. Maar liefst 200 dagen per jaar hebben de gesteenten daar te maken met temperaturen boven en onder het vriespunt. En dat eist zijn tol. Wanneer het niet vriest, kruipt smeltwater in kleine scheuren in het gesteente. Wanner het gaat vriezen, bevriest dat water en zet het uit. Zo oefent het een enorme druk uit op het gesteente. Uiteindelijk kunnen hele stukken steen zo afbreken. Regenwater voert die brokstukken af. Zo kan in theorie een hele rots verdwijnen. Tenzij op die rots een stukje bescherming ligt: een gesteente dat wat beter bestand is tegen erosie. In dat geval kan erosie alleen aan de zijkanten kwaad doen en blijft uiteindelijk een smalle pilaar over. En dat is een hoodoo. In Bryce Canyon zijn heel wat van die hoodoo’s terug te vinden.

IJs

Niet alleen gesteenten nemen door erosie de meest fantastische vormen aan. Ook ijs heeft daar een handje van. Wind en water kunnen de mooiste sculpturen opleveren.

Maanlandschap

En zo zijn er ongetwijfeld nog veel meer kunstwerken van de hand van erosie te ontdekken. Zoals bijvoorbeeld bij Yehliu in Taiwan. Door een combinatie van zee- en winderosie, harde en zachte rotsen, zijn er daar allerlei rotsen in vreemde vormen uitgesleten zoals paddenstoelen, een sandaal, het hoofd van een Egyptische koningin, een bijenkorf en een soort maanlandschap. Zo zie je maar: slijtage is toch nog wel ergens goed voor.