'The Day After', een controversiële televisiefilm over een vernietigende kernoorlog

'The Day After' speelde zich af in 1983, in volle Koude Oorlog. Sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog tot 1991 bestond er een gewapende vrede tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie, de voorloper van Rusland. Tegelijk was er aan beide kanten een opbouw van de strijdmachten bezig, waarbij kernwapens als afschrikmiddel dienden.

In deze film zien we hoe kernwapens de inzet vormden van een allesvernietigende oorlog tussen de VS en de Sovjet-Unie. 'The Day After' begint met een poging van de Sovjet-Unie om de Amerikanen te intimideren om Berlijn te verlaten. Die Duitse stad was sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog gedeeltelijk bezet door de Sovjets. De Amerikanen weigerden halsstarrig om Berlijn te verlaten, waarop de Sovjet-Unie verder oprukten in Europa. De VS reageerden vervolgens met bombardementen, die uitmondden in een verwoestende nucleaire oorlog.

In een interview met Yahoo uit 2022 verklaarde scenarist Nicolas Meyer dat het de bedoeling was om de gruwel van een kernoorlog zo realistisch mogelijk weer te geven. "Eigenlijk is de film nog optimistisch over de effecten van een nucleaire oorlog", gaf hij toe.

Aanvankelijk geloofden Meyer en de producenten dat de film bij de uitzending in 1983 weinig kijkers zou trekken . "Verschillende adverteerders lieten ons weten dat ze geen reclametijd wilden kopen tijdens de film", klonk het. Maar boven alle verwachtingen brak de eerste uitzending records. Volgens schattingen bekeken ruim 100 miljoen Amerikanen de film.

De uitzending van de film zorgde voor hevige reacties bij televisiekijkende Amerikanen. Er werd een speciale telefoonlijn geopend om te reageren op de uitzending en de reacties stroomden binnen. Ook in de hoogste politieke kringen miste de film zijn effect niet.

Ruim een maand voor de uitzending van 'The Day After' op televisiezender ABC werden Amerikaanse toppolitici en het Witte Huis uitgenodigd op een private vertoning. De toenmalige Amerikaanse president Ronald Reagan was in die tijd een hevig tegenstander van beperkingen op kernwapens. "Er bestaan verschillende bronnen die vertellen welke effect de uitzending van deze film op Reagan en zijn regering had", vertelt Meyer. "Zijn officiële biograaf zegt dat hij Reagan maar één keer heeft zien panikeren tijdens zijn presidentiële carrière. Dat was na de privévertoning van deze film."

Volgens ingewijden had 'The Day After' een ontnuchterend effect op de Amerikaanse president en zocht hij sindsdien toenadering tot de Sovjet-Unie. Dat mondde in 1987 uit in het Intermediate-Range Nuclear Forces-verdrag, waarbij beide landen beloofden om de productie van kruisraketten en nucleaire raketten in te perken. Het verdrag had helaas geen lang leven, in 2019 schortte de Amerikaanse president Donald Trump deze overeenkomst op.

Scenarist Meyer besluit met een boodschap aan kijkers die vandaag de documentaire of de film willen bekijken. "We leven in enge tijden. Kijk maar wie er nu aan de macht is in Rusland. Vladimir Poetin is een heel ander mens dan de hervormingsgezinde Michael Gorbachov die in de jaren 80 aan de macht was. We hebben nu een heleboel jonge mensen op het slagveld ingezet die een grote verantwoordelijkheid moeten dragen. De kleinste misrekening in deze oorlog kan zorgen voor een escalatie die veel verder gaat dan Oekraïne. Er is niet veel veranderd sinds 1983."

Bekijk ‘2Doc: Television event’ op 14 juni 2023 om 22u34 op NPO2 of waar je ook bent via Pickx.be of de Pickx-app. 

Je kan de film 'The Day After' ook bekijken via Prime Video. Het volledige aanbod van Prime Video kan je nu streamen vanaf je Android TV Box. Meer informatie over deze optie vind je hier terug.