Sterallures: Béla Guttmann en de Benfica-vloek

Sinds 1963 heeft Benfica deelgenomen aan vijf Europacup I-finales, een finale van de UEFA Cup en twee UEFA Europa Leagues-finales. Het resultaat? Acht nederlagen. "Je kunt één finale verliezen, maar geen acht," zoals Jeff Tuche, het hoofdpersonage uit de Franse populaire serie ‘Les Tuche’ zou kunnen zeggen. En toch, dat is de lange en slechte reeks die Benfica sinds het vertrek van zijn voormalige coach Béla Guttmann heeft neergezet.

Het moet gezegd dat laatstgenoemde de Portugese club niet in goede verstandhouding verliet. Toen hij bij de club wegging omdat hij geen loonsverhoging kreeg, sprak hij de volgende woorden uit: "Ik ga weg en vervloek jullie. Zonder mij zal Benfica in geen honderd jaar een Europese finale winnen.” Blijkbaar loopt de vloek dus nog steeds.

Béla Guttmann werd in 1899 geboren in Boedapest, in wat toen en nog voor korte tijd Oostenrijk-Hongarije was. Hij speelde voor MTK Boedapest, Hakoah Wien en verzamelde 4 caps voor het nationale team. Hij bracht het grootste deel van zijn voetbalcarrière in New York door, maar verdiende niet noodzakelijk zijn brood met voetbal. Tijdens de beurscrash van 1929 verloor hij een groot deel van zijn geld dat hij had geïnvesteerd in een clandestiene bar.

Hij keerde terug naar Europa in 1932 en speelde nog een laatste seizoen voor Hakoah Wenen. Daarna werd hij hun coach voordat hij naar andere clubs vertrok. Dat is ook een kenmerk van Guttmanns loopbaan: instabiliteit. Tijdens zijn trainerscarrière, die meer dan 40 jaar duurde, veranderde hij 23 keer van club. "Het eerste jaar werkt een coach in alle rust. Het tweede is moeilijker. Het derde is fataal", legde hij toen uit.

Toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak verloor hij door de anti-Joodse wetten zijn baan bij Ujpest Boedapest. Hij leefde in armoede en toen de Duitsers Hongarije in maart 1944 binnenvielen, verborg hij zich in het kapsalon van de broer van zijn toekomstige vrouw. Daarna is het levensverhaal van Guttmann een beetje vaag en zelf heeft hij er nooit echt veel over verteld, totdat David Bolchover erover schreef in zijn biografie over Guttman, getiteld ‘The Greatest Comeback’.

Zoals zovele Hongaarse Joden werd hij door de nazi’s naar een dwangarbeiderskamp gestuurd. Net voordat hij gedeporteerd werd naar een vernietigingskamp wist hij te ontsnappen. Zijn vader en zus hadden niet zoveel geluk. Na de oorlog hervatte Guttmann zijn job als trainer zijn taak en hield hij niet op met reizen: hij trainde clubs in Italië, Hongarije, Uruguay en Brazilië. Het was ook Guttmann die het 4-2-4 systeem populair maakte. In 1958 keerde hij terug naar Europa en met FC Porto, waarmee hij onmiddellijk kampioen werd... en dat hij een jaar later inruilde voor Benfica.

In zijn eerste jaar in Lissabon won hij het kampioenschap, het tweede het kampioenschap en de European Cup. Het jaar daarop won hij de Portugese beker en opnieuw de Europese beker. Intussen ontdekte en lanceerde hij, via een kennis van hem, de man die een ware legende zou worden: Eusebio.

Maar terwijl de club een van de grootste van Europa aan het worden was en flink geld verdiende, was dat niet het geval voor Béla Guttmann die de clubleiding om opslag vroeg. Hij snapte het niet en zei deze zin toen hij de club verliet: "Ik ga weg en vervloek jullie. Zonder mij zal Benfica in geen honderd jaar een Europese finale winnen.”

Het jaar daarop verloor Benfica de finale van AC Milan. Twee jaar later, tegen Inter. In 1968 gebeurde hetzelfde tegen Manchester United. In 1980 domineerde Anderlecht Benfica in de UEFA Champions League.  In 1988 begon de pers de vloek van Guttmann op te pikken na een nederlaag tegen PSV Eindhoven, dat na de achtste finales nog niets had gewonnen.

Er volgden nog drie finales met hetzelfde resultaat. De laatste? In de Europa League tegen Sevilla in 2014, dat won op strafschoppen. Drie maanden eerder was in het Stadio de la Luz in Lissabon een standbeeld van Guttman opgericht met de twee gewonnen Europese bekers in zijn armen. Het standbeeld werd gemaakt in Hongarije om de vloek af te zweren, maar tevergeefs...

Ben je een fan van onze serie? Lees dan Richard “Dick” Norris Williams, de ondoordringbare ijsberg op de US Open