De 5 meest iconische personages uit het oeuvre van Stanley Kubrick

‘Eyes Wide Shut’ werd het orgelpunt in dat oeuvre van de vermaarde Britse regisseur. Een sensueel meesterwerkje waarin Kubrick speelt met thema’s als erotiek, jaloezie, trouw en ontrouw, verlangen en identiteit. In het middelpunt van die intriges: Alice Harford, de op het eerste zicht perfecte huwelijkspartner van Dr. William Harford. Maar Alice leert ons dat je je amoureuze wederhelft eigenlijk nooit helemaal kent en dat je liefde niet als vanzelfsprekend mag beschouwen.

Wanneer het stel zich overgeeft aan een avondje vol drank en marihuana bekent Alice dat ze overwogen heeft haar man en dochter te verlaten voor een wild avontuur met een zeebonk die ze eigenlijk nauwelijks kende. Die bekentenis brengt het hele bestaan van William aan het wankelen, een existentiële crisis maakt zich meester over hem en hun relatie komt onder druk te staan. William neemt zijn toevlucht tot een duistere wereld waarin overdadige luxe, verlangen, occultisme en seksuele fantasieën elkaar ten dans vragen.

Het bijzondere aan deze relatie is dat we nooit helemaal inzicht krijgen in de psychologie van beide protagonisten, waardoor de kijker er zelf invulling aan kan geven. Wat de film extra piment geeft, is dat de hoofdrollen worden vertolkt door Nicole Kidman en Tom Cruise, op het moment van de opnames ook in het echt een amoureus koppel. Daardoor krijgt deze ‘Eyes Wide Shut’ eveneens een voyeuristisch kantje. Nicole Kidman overtuigt als de mysterieuze, ondoorgrondelijke en wispelturige Alice Harford. De eerste keer trouwens (en meteen ook laatste keer) dat een vrouw het laatste woord kreeg in een film van Kubrick.

Het personage dat Kubrick creëerde voor ‘A Clockwork Orange’ valt te vergelijken met wat regisseur Todd Philips deed met ‘Joker’ voor de huidige generatie. Net zoals Joaquin Phoenix in ‘Joker’ speelt Malcolm McDowell in ‘A Clockwork Orange’ een eenzame en getroebleerde antiheld. De film ontleende zijn scenario aan een roman van Anthony Burgess uit 1962. Met zijn adaptatie etaleert Kubrick zijn gave om een fictieve, dystopische wereld zo realistisch en herkenbaar te maken dat het griezelig echt en dichtbij aanvoelt.

De film draait rond Alex DeLarge, de psychopathische leider van een jongerenbende genaamd “the Droogs”. Puur uit verveling en voor hun eigen plezier bestelen ze, bedreigen ze en vermoorden ze medemensen. DeLarge is het boosaardige brein achter die meedogenloze bende. Maar tegelijkertijd zet McDowell hem neer als een eloquente, intelligente en welbespraakte man met een voorliefde voor klassieke muziek.

Wanneer DeLarge dan toch eens tegen de lamp loopt en opgesloten wordt, valt hij zelf ten prooi aan allerlei wreedaardige praktijken. Hij wordt immers al proefkonijn gebruikt voor psychologische experimenten, waarmee men hoopt zijn gewelddadige aard te veranderen. Hij wordt gedrogeerd en gefolterd. Een van de experimenten bestaat erin dat DeLarge onderworpen wordt aan gruwelijke beelden, waarbij zijn ogen onder dwang opengehouden worden.

Met de film werpt Kubrick diverse vragen op over moraal en ethiek. Tot waar gaat de menselijke waardigheid, hoe beschermen we onze maatschappij tegen zinloos geweld en hoe ver mag de overheid daarin gaan?

Meer dan vijftig jaar na zijn releasedatum blijft ‘2001, A Space Odyssey’ als een revolutionaire scifi-film bestempeld worden. Het was een van de eerste films waarin artificiële intelligentie geïntroduceerd werd als concept, en de gebruikte special effects waren ongezien voor die tijd. Zo wordt een van de hoofdpersonages vertolkt door een computer, hij kreeg zelfs een naam: HAL 9000. Het is zijn taak om het ruimteschip Discovery One veilig richting Jupiter te gidsen. Dat doet hij door in interactie te gaan met de mensen aan boord.

Maar naarmate de reis vordert, duiken er steeds vaker disfunctionele problemen op met HAL. Wanneer de bemanning beslist om enkele reparaties uit te voeren op de computer, gaat die zich plots vijandig gedragen tegenover de mens. Omdat hij een zelfbewustzijn heeft, gaat hij zich ten koste van alles -ook mensenlevens- verdedigen tegen die ingrepen op zijn functioneren. Kubrick slaagt erin de computer als een echt personage neer te zetten, eentje dat al angst inboezemt door louter zijn stem te horen. Tot op het einde blijkt dat hij een inlevingsvermogen op menselijk niveau bereikt; HAL vraagt om hem te sparen en niet af te sluiten....

‘Barry Lyndon’ is tegelijkertijd een historisch epos, een komedie en een tragedie. Kubrick haalde zijn inspiratie bij de gelijknamige roman van William Makepeace, die het verhaal al in 1844 schreef. Een echt tijdsdocument dus. In de cinematografische versie volgen we de levenswandel van Redmond Barry, een jonge Ier met de brandende ambitie om op te klimmen op de sociale ladder. Wat in die 19de eeuw geen sinecure was.

De film is al vaak geprezen voor zijn visuele flair en de prachtige, rijkelijk gedetailleerde decors. De kijker waant zich werkelijk in die historische periode. Om het allemaal zo waarachtig mogelijk te houden weigerde Stanley Kubrick zelfs om kunstmatig licht te gebruiken bij de opnames. Wilde hij een ruimte of straat verlichten dan gebruikte hij louter kaarsen, net als in die tijd.

De protagonist, vertolkt door de acteur Ryan O’Neal, blijkt een opportunistische jongeman te zijn, die alles doet om succesvol te zijn. Niet bijster intelligent, maar dankzij zijn uitstraling en eloquentie slaagt hij er toch in te huwen met de rijke en adellijke Lady Lyndon. Het geluk lacht hem toe, eindelijk staat hij waar hij wil: tussen de notabelen in de maatschappij. Maar zijn blinde ambitie en arrogantie worden ook zijn valkuil. Hij verliest een zoon, een been en uiteindelijk ook zijn fortuin. In plaats van als een gerespecteerde gentleman, eindigt Barry als een melancholische eenzaat. Barry Lyndon, zowel de film als het personage, groeit zo uit tot een symbool van wat ambitie en gulzigheid kunnen doen met de menselijke natuur.

Drie jaar na de publicatie van de bestseller van thrillerauteur Stephen King kwam Stanley Kubrick met een verfilming die zo mogelijk nog ijzingwekkender werd. Voornamelijk te danken aan de zeer overtuigende prestatie van Jack Nicholson als het hoofdpersonage Jack Torrance. De Californische acteur werd met die vertolking een cultfiguur in de wereld van horror- en thrillerfilms. De scène waarin hij met een bijl door een deur beukt en als een wildeman “Heeeeere’s Johnny!” roept, wordt nog steeds erkend als een van de meest iconische passages en quotes uit de filmgeschiedenis.

Zoals in al zijn films wist Kubrick van zijn hoofdpersonage weer een vervreemde antagonist te maken. In het universum van de Britse grootmeester van de cinema zijn zelfs de meest deugdzame mensen niet onfeilbaar of immuun voor duivelse verlokkingen. In tegenstelling tot in de roman van Stephen King maakte Kubrick van Jack Torrance een man die volledig de pedalen verliest en verdwijnt in de waanzin. We komen niet echt veel te weten over het hoe en waarom van zijn daden, noch wordt de psychologische evolutie van het personage uitgespit, maar de regisseur zet volledig in op de angst en terreur die de duistere krachten van het hotel teweegbrengen bij Jack. De hotelverantwoordelijke die door de omstandigheden vervelt in een meedogenloze moordenaar.

Fan van Stanley Kubrick? Lees dan ook deze artikels op Pickx:

- Waarom ‘Eyes Wide Shut’ (Play5) de kijkers meer verdeelde dan andere films van Kubrick
- Waarom Stanley Kubricks ‘Lolita’ anno 2022 niet meer door de beugel kan
- Vijftig jaar geleden ging Kubricks 'A Clockwork Orange' in première