‘Red Eye’ (VTM 4): waarom Wes Craven de koning van de mainstream horror is

Wes Craven, die in 2015 overleed aan een hersentumor, was op veel vlakken een vernieuwer in het horrorgenre. De regisseur blonk vooral uit in horror - een genre dat doordrenkt is van conventies en clichés. Craven grossierde in het breken van die conventies, waardoor zijn films onvoorspelbaarder waren. Hij zette steeds weer nieuwe maatstaven neer.

Zijn laatste werk als regisseur was het ietwat teleurstellende ‘Scream 4’, een quasi-reboot van de horrortrilogie die zijn carrière eind jaren 90 nieuw leven had ingeblazen. Andere meesters van het genre waren misschien visueel inventiever (Dario Argento), of meer gericht op het benutten van spanning (John Carpenter), of op commentaar op de werkelijkheid (George Romero), maar Craven probeerde het allemaal. Hij was niet bang om met toon te experimenteren en was zelfs aan het eind van zijn carrière niet in een hokje te plaatsen.

Het revolutionaire, lugubere karakter van Cravens vroege werk is misschien wel een gevolg van zijn start in de pornofilmindustrie. Hij werkte als geluidseditor en vervolgens als schrijver en editor voor pornografische films (onder verschillende pseudoniemen). Zijn eerste echte regiewerk zijn voorbeelden van exploitation cinema, zoals ‘The Last House on the Left’ uit 1972. Het acteerwerk is overwegend stuntelig en de muziek ronduit verbijsterend, van atonale synthgeluiden naar kalme countryballads. De scènes toonden geweld en moord. De film was zo schokkend dat het een mond-tot-mondsucces werd gebaseerd op verhalen van mensen die flauwvielen in de bioscoopzaal.

Veel van Cravens creaties waren klassieke exploitatiefilms; hij aasde op het onbehagen en de angst van horrorfans door die angsten tot leven te brengen op het witte doek. Craven verkende voortdurend onderwerpen als moraal, disfunctionele families, persoonlijke trauma's en sociale kwesties.

Zijn vervolgfilm ‘The Hills Have Eyes’ uit 1977 had een eenvoudige premisse. Een gezin is het doelwit van willekeurige moordenaars, maar in plaats van de doelloze hippies van ‘The Last House On The Left’ zijn deze nieuwe schurken woeste bergvolkeren, waarvan de meest memorabele een gigantische, kale kannibaal genaamd Pluto (Michael Berryman) is. Zijn angstaanjagende gezicht werd het meest blijvende beeld van de film. Hij was de eerste van vele Craven-schurken wiens gezicht onsterfelijk werden in de populaire cultuur (samen met de verbrande huid van Freddy Krueger en het op Edvard Munch geïnspireerde Scream-masker).

Craven worstelde met de overgang van deze vroege werken naar meer mainstream commercieel succes. In die tijd won de lowbudgethorrorfilm aan legitimiteit na de release van ‘Halloween’ van John Carpenter in 1978, die wordt gezien als de uitvinder van de ‘slasherfilm’. De ‘Gouden Eeuw van de slasher’ was rond 1982 voorbij; de publieke interesse in de slasher nam af en de vooruitgang in speciale make-up effecten betekende dat horror meer naar het bovennatuurlijke neigde. Maar voor ‘A Nightmare on Elm Street’ uit 1984 vermengde Craven de twee op beklijvende wijze: een idee dat wonderwel aansloeg.

Met ‘A Nightmare on Elm Street’, een film die Craven zelf schreef en regisseerde, over een dode crimineel die mensen in hun dromen vermoordt, serveerde hij een bizarre, grappige, bewust surrealistische kijk op het slashermodel. De helden zijn tieners die worden geteisterd door hormonen en normale angsten.

Zijn werk in de jaren daarvoor varieerde van verschrikkelijk (‘The Hills Have Eyes Part II’, een vervolg dat hij later zelf heeft afgekraakt) tot formulematig (de zombiefilm ‘The Serpent and the Rainbow’) tot fascinerend (‘The People Under the Stairs’, een slimme commentaar op de sloppenwijken van Los Angeles begin jaren 90).

Met de release van ‘New Nightmare’ in 1994 begon Craven aan de laatste fase van zijn carrière. De film diende als een spiegel voor de horrorfilmindustrie en haar voorliefde voor het kannibaliseren van wat eerder kwam, zij het door middel van sequels, remakes of goedkope rip-offs.

Dit leidde Craven in 1996 naar een script van Kevin Williamson: ‘Scream’, waarin tieners mensen vermoorden volgens de wetten en stijlfiguren van de slasherfilms die Craven en zijn geestverwanten jaren eerder hadden gemaakt. Grappig en zelfverwijzend, maar nog steeds gevuld met gore, ouderwetse schrikreacties en speelse spanning. De perfecte persoon om een satire te maken van Cravens werk was Craven zelf, en hoewel de drie sequels (allemaal geregisseerd door Craven) niet zo meeslepend waren, lieten ze de meta-dimensie nooit vallen (net als in ‘New Nightmare’ zag je in ‘Scream 3’ een moordenaar die op de set van een horrorfilm rondhangt).

De originele cultklassieker was een donkere komische slasherfilm die de box office stormenderhand veroverde en de critici oprecht verraste en verblijdde.

Tot slot was Craven ook een vernieuwer op vlak van vrouwelijke vertegenwoordiging in het horrorgenre. Hij introduceerde vrouwelijke hoofdrolspelers in horrorfilms, waarmee hij een trend begon. In plaats van de onhandige jonkvrouw-in-nood stereotypen op te voeren, koos Craven ervoor om bioscoopbezoekers stoere meiden voor te schotelen. In een essay voor het tijdschrift Glamour schreef Craven: “De echte nachtmerrie is je een wereld voorstellen zonder vrouwen – wat ik, als man, zou zijn zonder vrouw. Dan word ik pas echt bang.”

Hoewel Wes Craven niet bepaald bekend stond om zijn actiefilms, bevat ‘Red Eye’ een aantal verbluffende capriolen in een vliegtuig. ‘Red Eye’ is vanavond te zien om 20u35 op VTM 4 of waar je ook bent via Pickx.be of de Pickx-app.