De zwijmelende magie van Sigur Rós geeft IJsland een stem

Velen leerden de IJslandse postrockband Sigur Rós – vernoemd naar de jongere zus van de leadzanger, die enkele dagen voor het ontstaan van de band geboren werd – kennen door ‘Svefn-g-englar’, de etherische leadsingle van het album ‘Ágætis Byrjun’ uit 1999. De titel betekent ‘een goed begin’: toepasselijk, want de plaat luidde de doorbraak van Sigur Rós in. In de daaropvolgende jaren groeide de IJslandse parel uit tot een van de spannendste live-acts van haar generatie. De muziek klinkt buitenaards, maar ook warm en troostend. Het oeuvre van de band is ondergedompeld in een soort kosmische, zwijmelende schoonheid die tot de verbeelding spreekt.

De opvolger van ‘Ágætis Byrjun’ kwam uit in 2002 en heet ‘( )’, maar heeft technisch gezien geen titel. Dat geldt ook voor de acht nummers, die in twee helften zijn verdeeld: in de ene helft weerklinken stralend optimisme en opzwepende melodieën, de andere helft klinkt donkerder en zwaarmoedig. De onverstaanbare lyrics zijn in de fictieve taal “Hopelandic”. Volgens leadzanger Jónsi is het album “onaf en moeten mensen het zelf afmaken. Het is niet de zanger die verhalen vertelt, het is een soort soundtrack voor ieders leven.”

In 2000, een kleine drie jaar na debuutalbum ‘Von’, speelde Sigur Rós in de kleine Club-tent op Pukkelpop. Een jaar later stond de band met z’n derde plaat in de (intussen ter zielen gegane) Pyramid Marquee van Rock Werchter. In 2003 gold Sigur Rós nog steeds als een ontdekking, maar niet voor lang. Zeker toen de band een MTV Europe Music Award won voor de videoclip van ‘Untitled 1’, schoot hun populariteit de hoogte in. Datzelfde jaar speelde de IJslandse droomformatie op het bekende rockfestival van Roskilde in Denemarken.

In 2013 stond Sigur Rós op de affiche van de eerste editie van Best Kept Secret, in Hilvarenbeek (Nederland, net over de grens met België). Drie jaar later volgde onder meer een passage op Lowlands, in het Nederlandse Biddinghuizen.

Het meest typerende aan Sigur Rós is, naast de dromerige sfeer, het zelf verzonnen taaltje dat Jónsi hanteert. Hij noemt het “Hopelandic” in het Engels of “Volenska” in het IJslands. In het Hopelandic ontbreekt elke vorm van syntaxis, grammatica, betekenis of zelfs woorden. In plaats daarvan bestaat het meestal uit klanken die zo dicht mogelijk aanleunen bij de melodie en het ritme van de muziek. Het lijkt erg op scat singing in de jazzmuziek – denk aan ‘Scatman (Ski-Ba-Bop-Ba-Dop-Bop)’ van Scatman John.

Die fictieve taal versterkt de etherische sfeer waar de muziek in baadt. Het fungeert als extra instrument en draagt ontegensprekelijk bij aan het mysterie en de grootsheid van hun muziek. Ondoorgrondelijk, net als IJsland zelf. Een land dat bezaaid is met schilderachtige vissersdorpjes, indrukwekkende door de wind geteisterde vergezichten, Arctische toendra’s en grijstinten die zich uitstrekken tot aan de waterige horizon. Naar eigen zeggen wil de band dat ontzagwekkende landschap oproepen in hun muziek. En daar slagen ze met brio in. Sigur Rós fungeert als de soundtrack van hun thuisland.

Sigur Rós slaagt erin om het soort onbestemde schoonheid te kanaliseren dat je tot tranen toe roert. Het gaat over hoe muziek slaagt waar taal zo vaak faalt. Om uit te drukken wat woorden niet kunnen. Hoe de juiste melodie of het juiste arrangement gevoelens kunnen overbrengen die te ongrijpbaar zijn om in het Engels, IJslands of welke taal dan ook te verwoorden. Muziek die je ervan kan overtuigen, al is het maar voor de lengte van een liedje, dat magie echt is.