Jana De Wilde (Qmusic) over haar Pride: “Ik wilde niet afstuderen zonder mezelf te zijn”

Eerst en vooral: wat betekent queer zijn voor jou?

Jana De Wilde: “Voor mij betekent dat onvoorwaardelijk jezelf zijn in elke situatie. Het maakt niet uit wie je bent of hoe je je voelt, het moet op elk moment in je leven waardig zijn. Ik persoonlijk ben trans en lesbisch, wat de meesten queer zouden noemen, maar voor mij gaat het verder dan dat. Het gaat over jezelf zijn, los van labels.”

Hoe uit zich dat in je werk?

Jana: “Een tijdje terug heb ik bewust mijn coming-out op Qmusic gedaan omdat ik vond dat ik anders niet authentiek over zulke thema’s kon praten. Ik heb besloten om er heel open over te zijn, want als er nu iets gebeurt rond queerness of geweld tegen LGBTQIA+-personen kan ik eerlijk vanuit mezelf praten zonder dat het raar overkomt dat ik er een punt van maak. Ik probeer die thema’s sindsdien te verwerken in mijn programma’s wanneer het relevant is. Samen met collega’s Tom en Naomi ben ik ook op het idee gekomen om elk jaar iets te doen rond IDAHOT (de Internationale Dag tegen Homofobie, Bifobie, Transfobie en Interseksefobie, red.) op Qmusic. We hebben de ‘Love Is Love’-playlist uit de grond gestampt waarin we elk jaar queer en queer-minded artiesten eren met een awardshow.”

Merk je dat er een positieve evolutie gaande is wat zo’n initiatieven betreft?

Jana: “Nu er steeds meer queer personen in redacties en organisaties zitten, ontstaan zo’n ideeën wel sneller. Als je mensen in je team hebt die queer zijn, gaat dat vanzelf. Het start allemaal met diversiteit en inclusiviteit op de werkvloer.”

Open

Hoe voelde jij je als transpersoon op jonge leeftijd?

Jana: “Dat is moeilijk te omschrijven. Het is een heel vreemd gevoel om je anders te voelen dan hoe mensen je zien. Ik twijfelde aan mezelf. Klopte dat gevoel wel? Omdat ik daar niet meteen een antwoord op vond, bestempelde ik mezelf als “vreemd”, praatte ik er niet over en stak ik mezelf weg. Tot er een punt komt waarop het niet meer gaat. Ik wilde het altijd als mijn geheim houden, het meenemen in mijn graf. Maar dat kan je niet blijven opkroppen.”

Was je goed omringd in die periode?

Jana: “Toen ik in het zesde middelbaar mijn coming-out had, merkte ik wel waarom mijn vrienden mijn vrienden waren. Het waren de meest zalige en open mensen die ik kende. Een schoolomgeving is hard, want mensen roddelen en pesten, maar ik wilde het out in the open hebben voor ik het middelbaar achter me liet. Ik wilde niet afstuderen met het gevoel dat ik niet mijn echte zelf was.”

Kon je terecht bij deskundigen of mensen die hetzelfde meemaakten als jij?

Jana: “Ik ben vrij snel naar het Transgender Infopunt van het UZ Gent gestapt omdat ik persoonlijk niemand kende die ook trans was. Het enige verhaal dat ik kende, eindigde in tragiek, dus ik vreesde voor mijn eigen happy ending. Nu merk ik dat mensen me makkelijk een berichtje sturen in de aard van ‘mijn dochter is ook trans en kijkt naar je op, dankzij jou voelen we dat het goed komt’. Dus er is veel veranderd in die acht jaar.”

Krijg je vaak reacties en verhalen te horen van je luisteraars?

Jana: “Ja, heel veel. In het begin was dat een overrompeling. Ik heb bijna geen negatieve reacties gekregen. Na een tijdje viel het me op dat mensen het ook weer vergaten, dat ze net moesten herbeseffen dat ik trans ben. Ik heb onlangs een documentaire gemaakt rond een transpersoon voor VTM GO en Qmusic, waardoor ik weer reacties kreeg van mensen die niet wisten dat ik trans ben. Soms krijg ik ook verhalen te horen en ik probeer daarnaar te luisteren, maar dan moet ik meegeven dat ik ook maar toevallig trans ben en dus geen hulpverlener. Ik geef hen dan wel mee waar ze terecht kunnen.”

Hoge of lage stem

Je werkt nu in de media, maar je hebt logopedie gestudeerd. Je masterproef ging over de stemmen van transpersonen.

Jana: “Ik was erg gefascineerd door stemmen en stemgebruik, dus ben ik logopedie gaan studeren. Ik heb er veel over mijn eigen stem geleerd. Ik doe nog steeds af en toe onderzoek aan de UGent over de stemmen van transpersonen. We hebben onderzocht welke factoren een stem in perceptie mannelijk of vrouwelijk maken. Je kan wel proberen om hoger te praten, minder resonantie te hebben en je intonatie te verleggen, maar veel hangt ook af van hoe een andere persoon je hoort en ziet. Een heel belangrijk thema dat voor mij authentiek voelde.”

Wat heb je door dat onderzoek geleerd over jezelf?

Jana: “Ik had eerst een heel lage stem. Ik heb gezocht naar een hogere stem om vrouwelijker over te komen, maar ik voelde heel snel dat dat niet mijn stem was. Het was dun, niet authentiek en geforceerd. Ik ben opnieuw beginnen zakken om mijn laag stemgeluid te exploreren en ondertussen hoef ik er niet meer bij na te denken. Ik merk dat ik op een grens zit waarop sommigen mij automatisch als vrouwelijk percipiëren en anderen soms niet. Vanaf ze het visuele erbij zien, is er geen twijfel mogelijk en dat vind ik prima zo.”

“Je stem aanpassen duurt heel lang. Het is voor iedereen anders, maar je moet het gewoon worden zodat je er niet meer bij moet nadenken. Het speelt in mijn voordeel dat ik bij de radio werk en een goede uitspraak en pittige articulatie heb. Dat zijn toevallig kenmerken die aan vrouwelijkheid worden gelinkt.”

Je zei al dat je geen transpersonen kende of als rolmodel had, maar kon je je identificeren met bepaalde films?

Jana: “Op het moment dat ik erover begon te praten helemaal niet. Maar kort erna kwam de film ‘The Danish Girl’ uit, met Eddie Redmayne die het verhaal van Lili Elbe brengt. Lili was een van de eerste gedocumenteerde transvrouwen in de geschiedenis. Dat was heel heftig om te doen. De huidige discussie over cis acteurs die transpersonen spelen in films, was toen nog niet aan de orde. Eddie Redmayne heeft dat echt goed gedaan. Toen de film verscheen in 2015, het jaar van mijn coming-out, voelde ik dat er dingen op komst waren. Ik kan er nog steeds niet naar kijken zonder keihard te huilen!”

“’Girl’ van Lukas Dhont is een beetje een standaard antwoord, maar die heeft ook een grote indruk op me nagelaten. Ik heb de fout gemaakt om die in de cinema te zien. Op het einde had ik een breakdown omwille van de herkenbaarheid. Na afloop moest ik nog even blijven zitten om te bekomen. Het verhaal van een personage dat haar droom wil waarmaken, maar toevallig trans is waardoor die droom moeilijk te realiseren is, was zo herkenbaar.”

Welke queer series moeten onze lezers echt gezien hebben?

Jana: “’Euphoria’ op Streamz, maar ook ‘Tales of the City’ op Netflix is een aanrader. Die serie is gebaseerd op de boeken van Armistead Maupin en volgt een oudere transvrouw, Anna Madriga, in de jaren 70 in San Francisco. Zij heeft een opvangtehuis opgericht voor queer jongeren die nergens terechtkunnen, waarbij je de verhalen van alle jongeren hoort. Haar eigen verhaal wordt pas veel later uitgelegd. Elliot Page speelt er ook in mee!”

Moet dit nu echt?

Op welke vlakken is er volgens jou nog nood aan evolutie in de media?

Jana: “In Vlaamse fictie zou ik graag nog wat meer personen willen zien die toevallig queer zijn, zonder dat de hele verhaallijn daarrond moet draaien. Wat ik mooi vind, is dat die representatie er gewoon is, zonder dat daar iets groots van gemaakt wordt. Ik denk bijvoorbeeld aan die derde aflevering van ‘The Last of Us’. De personages zijn gay, maar daar draait het niet om. Het is gewoon een mooi liefdesverhaal over samen overleven. Dat was zo aangrijpend en heeft me heel hard geraakt. Educatieve series zoals ‘M/V/X’ op VRT 1 zijn ook heel belangrijk, maar ik zou wel eens een Vlaamse serie willen zien waarin er toevallig een transvrouw meespeelt, zonder dat dat de focus is van het verhaal. We moeten het voor mijn part niet doen voor dicersiteit, maar wel voor inclusie. Ervoor zorgen dat het deel is van het productieproces, niet alleen in de cast, maar ook achter de schermen.”

“Wat ik dan weer heel cool vind, is dat ‘Roomies’ een Kastaar heeft gewonnen. Je verwacht altijd dat zo’n mediaprijzen vooral naar de grote producties zullen gaan. Awards zijn erg belangrijk om ruchtbaarheid te geven aan zo’n projecten.”

“Over representatie komt soms het commentaar van ‘moet er nu echt in elke serie een queer persoon of een person of color zitten?’ Waarop ik antwoord: nee, dat moet niet. Maar kijk eens rond je, want het is nu eenmaal wat in de wereld gebeurt. Mensen zijn soms bang voor verandering, en er is nu eenmaal op korte tijd een revolutie gebeurd. Ik kan me inbeelden dat sommigen het daar lastig mee hebben. Ik vind het allemaal oké, zolang je mensen met respect blijft behandelen. Ik verwacht niet dat mensen hun mening van vandaag op morgen aanpassen, maar luister wel naar elkaar en wees respectvol.”

Welk advies zou je geven aan mensen die nog zoekende zijn?

Jana: “Neem genoeg tijd om te experimenteren en te zoeken naar wie je bent. Ga op zoek naar likeminded mensen. Er zijn ook heel wat organisaties waar je terecht kunt, zoals Transgender Infopunt, Wel Jong, Çavaria, Lumi… Heel wat jongeren gebruiken TikTok als platform om aan zelfexpressie te doen en voor het eerst aan de wereld te tonen wie ze zijn, maar weet dat daar ook harde reacties op komen. Hoe mooi zo’n platform ook kan zijn, soms heb je er een olifantenvel nodig. Mijn tip is: begeef je daar pas op als je er echt klaar voor bent. Het is niet erg om even te wachten tot het voor jezelf comfortabel is.”

Lees ook:

• Sam Bettens over zijn queer rolmodellen: “Gelukkig zijn er nu meer dan toen ik jong was”
• SPACEBABYMADCHA staat tweede keer op Pride: "Visibiliteit is zo belangrijk voor mensen die op zoek zijn naar hun identiteit"