'1985': Hoever staat deze reeks over de Bende van Nijvel van de realiteit?

De rode draad doorheen '1985' zijn de aanslagen van de 'Bende van Nijvel', een groep criminelen die de omgeving rond Brussel tussen 1982 en 1985 met zware oorlogswapens terroriseerde. Ze richtten zich op supermarkten en pleegden gewelddadige overvallen. In totaal hebben 28 mensen, waaronder ook kinderen, het leven gelaten bij de bendeterreur. 

Een lange reeks speurders in diverse gerechtelijke arrondissementen onderzochten alle mogelijke scenario's. Psychopathische moordenaars, maffiabendes uit de Borinage, extreemrechtse groeperingen die gesponsord werden door de CIA in de strijd tegen het communisme, een staatsgreep door de rijkswacht of betrokkenheid van autoriteiten en politie om het bestaan van sekstapes met prominente Belgen te verhullen... de theorieën rond de motieven van de Bende waren soms meer bizar dan de feiten zelf. Maar het mysterie van de Bende van Nijvel werd nooit opgehelderd. Veertig jaar na de moordpartijen ligt er nog steeds een beloning van 250.000 euro klaar voor de tip die de daders kan ontmaskeren.

In de marge van de uitzending van '1985' gaven verschillende historici, experts en getuigen in kranten en tijdschriften hun mening over de manier waarop de reeks terugblikt op de "loden jaren 80".

In De Morgen toont voormalig Humo-journaliste en auteur Hilde Geens zich heel blij over de aandacht die '1985' krijgt. "Mijn ervaring met politie en magistratuur is toch dat wanneer er aandacht is voor een dossier in de pers, ze extra gemotiveerd zijn om resultaat te boeken", vertelt ze in de krant. 

Tegelijk gelooft ze niet in de link die '1985' legt tussen de Bende van Nijvel en de pseudomilitaire organisatie Westland New Post en extreemrechts. "Ik weet dat scenarist Willem Wallyn (foto) sterk gelooft in de theorie van de spanning (...) Het idee dat de aanslagen van de Bende er kwamen om aan te tonen dat politie en justitie niet opgewassen waren tegen de zware misdaad en ze versterkt moeten worden. Maar ik heb nog nooit zelfs maar de ontwikkeling van een spoor gezien dat daar een bewijs voor zou vormen. Er zijn effectief meer middelen gekomen, maar vooral pas na de zaak-Dutroux", klinkt het bij Geens.

Naar aanleiding van de uitzending van '1985' bracht het weekblad Humo enkele slachtoffers samen. Herman Vernaillen, gepensioneerd majoor bij de rijkswacht en volgens sommige het eerste slachtoffer van de Bende, kwam samen met David Van de Steen. De veertiger verloor op 9-jarige leeftijd zijn ouders en zus bij de overval op de Delhaize in Aalst in 1985. 

"Er is al zoveel gezegd en geschreven over de Bende, maar hier krijgen we een blik op hoe het er destijds aan toeging in de coulissen van de rijkswacht", vertelt David Van de Steen (foto) over de reeks. "Het leek een strakke hiërarchie, maar onderhuids werden er allerlei clubjes gevormd, met elk een eigen agenda. Ze waren bezig met drugs, wapens, afpersingen (...) Natuurlijk vertelt Willem Wallyn alles op zijn manier en ligt er een laag fictie over, maar het heeft allemaal wel echt bestaan. Voor mij is '1985' een soort oorlogsfilm over de Bende. Een fictief verhaal rond waargebeurde feiten, waardoor mensen zich een beeld kunnen vormen van hoe dit allemaal is kunnen gebeuren."

Op sommige punten loopt het scenario nagenoeg gelijk met de waargebeurde feiten, weet de gepensioneerde majoor Vernaillen. In de reeks wordt zijn personage geïntimideerd door een rijkswachtgeneraal in de rechtbank. "Iets soortgelijks heb ik ook in het echt meegemaakt, met generaal Fernand Beaurir", herinnert Vernaillen zich. "Ik stond met de generaal alleen in de lift en hij zei: 'Het is goed dat we niet in andere tijden leven, want anders...' En toen maakte hij een snijbeweging met zijn vinger over zijn keel. Ik was niet onder de indruk en antwoordde: 'Ofwel krijg ik felicitaties.'"

In de reeks observeert rijkswachter Franky Verhellen (een rol van Aimé Claeys, foto) met zijn overste een huis in Anderlecht. Het verhaal doet de ronde dat de bewoners KGB-agenten zijn. Korte tijd later worden de bewoners aangetroffen met een overgesneden keel en kogels in het hoofd. De daders worden gezocht in de extreemrechtse groepering Westland New Post (WNP). In het onderzoek naar de feiten komt de naam van militant Michel Libert meerdere malen voor. Hij was volgens speurders de adjudant van WNP, na stichter Paul Latinus.

In een gesprek met De Morgen-journalist Douglas De Coninck geeft Libert te kennen dat hij een grote fan is van '1985'. "Ik vind het acteerwerk verbluffend goed", vertelt hij. "Ik herkende ook elk personage meteen, zowel door gelijkenissen als hun gedrag en manier van bewegen. Ik ben ook erg tevreden over hoe de makers eindelijk, zij het wat discreet, de verticale interacties van enkele machtigen blootleggen. En ook de structuren waarlangs onderzoeken zijn gemanipuleerd. Zondag kijk ik in elk geval weer."

Bekijk '1985' op zondag 26 februari om 20u55 op Eén of waar je ook bent via Pickx.be of de Pickx-app.