‘Shaft’ op VTM 4: het origineel versus de remakes

De plot van het origineel gaat als volgt: we schrijven januari 1971, New York City. Privédetective John Shaft (vertolkt door de Afro-Amerikaanse acteur Richard Roundtree) verneemt dat enkele gangsters naar hem op zoek zijn. Hij ontmoet Bumpy Jonas, de leider van een in Harlem gevestigde maffiaclan, die in tranen onthult dat zijn dochter is ontvoerd door Italiaanse gangsters. Hij vraagt Shaft om zijn hulp. De detective raakt verwikkeld in een bendeoorlog tussen stadsbendes en maffiosi; een conflict dat het grote publiek beschouwd als een rassenkwestie.

De film stemt tot nadenken over ras, mannelijkheid en seksualiteit. De makers wilden met ‘Shaft’ zowel een Afro-Amerikaans als een wit publiek aanspreken. Er werden zwarte acteurs gecast en er komt een groep militante zwarte nationalisten aan bod om Shaft te helpen met zijn missie. Het opvoeren van die groep, die zich zo sterk identificeert met de Black Power-beweging, was duidelijk een poging om zwarte kijkers te lokken. 

De film raakt verschillende thema’s aan die de idealen van de Black Power-beweging weerspiegelden en belicht zowel de progressieve als minder progressieve facetten ervan. Een belangrijk kenmerk van de beweging was de sterke nadruk op mannelijkheid. De zwarte man moest ‘zwoegen’ om het leven van Afro-Amerikanen te verbeteren en hun sociale status op te krikken. Dat ging bij veel vooraanstaande activisten gepaard met seksistische opvattingen en komt bij Shaft tot uiting via hyperseksualiteit en vrouwenhaat. Vanaf het begin van de film wordt Shafts seksualiteit benadrukt als typerend voor zijn personage. In een bepaalde scène neemt Shaft afscheid van twee witte agenten. Eén vraagt hem: “Waar ga je heen?” “Neuken”, antwoordt Shaft. Hij wordt neergezet als een legendarische ‘seksmachine’, en zijn dominantie over vrouwen wordt voorgesteld als een instrument van macht.

De eerste ‘Shaft’ groeide uit tot een grote hit en geldt tegenwoordig als een van de belangrijkste ‘blaxploitation’-films. ‘Shaft’ speelde bovendien een cruciale rol in de emancipatie van de misprezen en gemarginaliseerde Afro-Amerikaanse gemeenschap in het 'witte' Hollywood. De culturele en historische betekenis van de film is dus niet te overschatten. Ook financieel was de actieprent een onmiskenbaar succes: het kostte slechts 500.000 dollar om te maken en bracht volgens TIME magazine bijna 13 miljoen dollar op aan de filmkassa.

Critici stonden veel meer open voor een reboot van ‘Shaft’ toen bekendraakte dat Samuel L. Jackson de rol zou vertolken. Misschien hielp het dat de film geregisseerd werd door wijlen ‘Boyz in the Hood’-regisseur John Singleton. De kritieken waren niet echt lovend, maar de meesten waren het erover eens dat het een leuke actieprent was.

De thema’s die in het origineel verweven waren kwamen veel minder krachtig tot uiting in deze reboot, mede omdat de Black Power-beweging anno 2000 aan maatschappelijke relevantie ingeboet had. De film raakte niet langer prangende maatschappelijke thema’s of hete maatschappelijke hangijzers aan, en daarom was de impact eigenlijk gering: de urgentie die het origineel zo grensverleggend maakte, was verdwenen.

Rudin stond erop een grote acteur als hoofdrolspeler te casten. Will Smith en Wesley Snipes werden overwogen voor de rol van John Shaft. Snipes verklaarde later dat hij had bedankt voor de rol vanwege het script, dat volgens hem de zwarte cultuur en de originele film niet respecteerde. De reboot is door het gebrek aan seksscènes, een belangrijk element in de oorspronkelijke film, “braver” dan de versie uit 1971. Jackson schreef die ‘verpreutsing’ toe aan politieke correctheid.

Deze sequel volgt op de gelijknamige film uit 2000. Wanneer Shafts zoon JJ (Jessie T. Usher), beveiligingsexpert bij de FBI, te horen krijgt dat zijn beste vriend onverwacht overleden is aan een overdosis, voelt hij dat er iets niet klopt. Hij schakelt zijn vervreemde vader in om hem te helpen, alleen heeft hij hem al jaren niet gezien en heeft hij ook zijn eigen redenen om mee te werken.

De film rond de iconische politiedetective, die zichzelf soms “de zwarte James Bond” noemt, is deze keer een rechttoe rechtaan komedie. De versie uit 2019 voerde de originele ster van ‘Shaft’, Richard Roundtree, opnieuw op in de rol van Shaft Sr., aka Samuel L. Jacksons vader en Jessie T. Ushers grootvader.

De sequel werd bijzonder lauw onthaald. Deze versie kan niet tippen aan de klassieke status van zijn voorganger, zo leek de consensus onder critici te zijn. L.A. Weekly vond dat de film “gejaagd” aanvoelde, “alsof twee verschillende scripts werden samengevoegd”. Anderen noemden deze versie “gedateerd” en de grappen “toondoof”. Op filmdatabase IMDb krijgt deze ‘Shaft’ de magere score van 6,4 op 10.

Bekijk ‘Shaft’ vanavond om 20u35 op VTM 4 of waar je ook bent via Pickx.be of de Pickx-app.