The Sound of ... ambient

Wat ambient precies is? Mensen van slechte wil noemen het achtergrondmuziek. En dat is het absoluut niet. Nu ja, sommige ambient-tracks zullen zich wel perfect lenen als soundtrack bij huishoudelijke taken, maar dat geldt voor zowat alle genres. En een van de grondleggers – de al genoemde Brian Eno – componeerde zijn vroegere werken om op te gaan in de omgeving van de luisteraar, als een soort van achtergrondtextuur. Maar evengoed staat ambient op de voorgrond en is het een allesomvattende ervaring. 

Eno, 1970 en beyond 
De term ‘ambient’ werd pas in de jaren 1970 bedacht, maar de filosofie achter de muziek binnen het genre was al de hele 20ste eeuw in de creatieve geesten van verschillende componisten en kunstenaars aan het doorsijpelen. Erik Satie, iemand? Wie zijn ‘Gnossiennes’ of ‘Gymnopedies’ beluistert, kan niet anders dan besluiten dat de Franse componist graag de ‘hogere sferen’ opzocht. En het feit dat een van de protoambient pioniers, John Cage – de man die verantwoordelijk tekende voor het muziekstuk 4’33” (4 minuten en 33 seconden stilte) –, Satie op handen droeg en zijn werk promootte, toont ook aan dat Satie ook als een van de grondleggers beschouwd mag worden. 

Nog voor de term in zwang kwam, begonnen componisten als Steve Reich, La Monte Young en Terry Riley in de jaren 60 te experimenteren met bedrieglijk eenvoudige, zeer repetitieve arrangementen, opgebouwd uit lange, lange akkoorden, vaste ritmes en gelaagde texturen. Het was een nieuw genre, en het verbijsterde critici … Maar het effende wel het pad voor de talloze artiesten die na hen zouden komen, die de conventie achter zich lieten en lange werken begonnen te produceren, zonder structuur, richting en de harmonische eenheid die luisteraars voorheen verwachtten. En de term zelf? Courtesy of Brian Eno. 

Maar wacht eens even, ook jazzlegende Miles Davis mag niet in dit rijtje ontbreken. Zijn ‘In a Silent Way’ (1969) is misschien wel dé bakermat van ambient. Twee muziekstukken, dromerig en sferisch, een muzikale benadering die in 1969 revolutionair was. Het album speelde een grote rol in het beïnvloeden van Brian Eno's vroege ambient werk, en introduceerde het idee dat muziek rustig, buitenaards en op zichzelf staand kon aanvoelen, terwijl er toch ruimte was voor de tastbare elementen om te bewegen en te interageren. 

Hoe Eno bij de term kwam, is een leuk verhaal. Eno was bedlegerig na een auto-ongeval. Toen een vriendin hem toen klassieke harpmuziek liet horen, stond het volume zo stil dat hij het nauwelijks kon horen. Eno kon het volume zelf niet harder zetten en moest zich concentreren om de muziek te horen, die nauwelijks te onderscheiden was van de regen buiten. Hij heeft altijd beweerd dat het hem een 'nieuwe manier leerde om muziek te horen, als deel van de sfeer van de omgeving'. Zonder Eno dus geen ambient. Zijn eerste release ‘Discreet Music’ kwam er in 1975, maar het waren de vier albums die later kwamen die de term als genre en de stijl zelf populair maakten.

Zonder auto-ongeval, geen ambient? Zou kunnen. Eno introduceerde het genre op het juiste moment. Met de ontwikkeling van de muziektechnologie – de opkomst van de synths, MIDI – en het ontstaan van audio-effecten als reverb en delay begonnen ook steeds meer artiesten te experimenteren. En toen in de jaren 1990 de komst van de computer muziekmaken nog democratischer maakte, ontstonden er al snel uitlopers en subgenres, zoals drone, chillout, downtempo, new age, maar ook genres als ambient techno en ambient house.  1. Brian Eno - Ambient 1: Music For Airports (1978) 

Het eerste album in de ambient-reeks van Brian Eno. In vier zwevende en ongestructureerde stukken troost Eno nerveuze vliegers door tapeloops van piano, synths en zang te manipuleren tot een verzachtend, bijna slaapverwekkend effect. 



2. Midori Takada - Through The Looking Glass (1983) 

Onder invloed van Afrikaans drumwerk, gamelan en minimalistische componisten aan de andere kant van de Atlantische Oceaan, gebruikte de Japanse componist Midori Takada een divers scala aan live percussie en akoestische instrumenten om een betoverend meesterwerk te creëren dat zijn tijd ver vooruit was. 




3. Aphex Twin - Selected Ambient Works Vol. II (1994) 

Op de voorganger van dit album, SAW 85-92, perfectioneerde Richard D. James de ambient techno. De tweede keer liet hij de beats helemaal achterwege en produceerde hij de vreemdste en krachtigste ambient muziek die ooit is opgenomen. 



4. William Basinksi - The Disintegration Loops (2002) 

Op de ochtend van 11 september 2001 werkte William Basinski aan een ambient project gebaseerd op de geluiden van vervallende tapeloops. Nadat hij die dag, vanaf zijn dak in NYC, getuige was geweest van de aanslag op de Twin Towers, droeg hij dit schrijnende en majestueuze werk op aan de slachtoffers van de tragedie. 



5. Julianna Barwick - The Magic Place (2011) 

Julianna Barwick gebruikte niets anders dan haar stem en een beetje synths om haar sublieme debuutalbum te produceren. Met looping, layering en processing en haar hemelse zang ontlokt ze een betoverend gevoel van grootse verwondering.  



6. Merope - Salos (2021)

De unieke atmosferische esthetiek van Merope verweeft elementen van elektronische, ambient, indie en traditionele muziek tot een soundscape die tegelijk lokaal en universeel is.   



7. Suntapes - Slow Wave (2022)

Muzikant, componist en producent Tomas Vanderplaetse. Zijn composities zijn sfeervolle soundtracks waarin neo-klassiek, minimal, donkere elektronica en etnische muziek mooi blenden. Hij is voortdurend op zoek naar de juiste muzikale sfeer voor elk visueel verhaal. Als klassiek geschoolde pianist ontwikkelde Tomas zijn eigen neoklassieke stijl op de vleugel. 



8. Illumine - Dear, Piano #2

Stuurt je op een reis diep in een ambient oceaan vol dromen, melancholie, zachtheid en pijn. Omringd door een gitaar, een handvol effectpedalen en speelgoedsynthesizers creëert hij zijn eigen kleine klankuniversum, een mix tussen neo-klassiek en post-rock.