Werner Herzog: een 80-jarige brok eigenzinnigheid

Werner Herzog is een man die parodieën van zichzelf omarmt. Hij heeft een zwaar Duits accent en orakelt in zijn documentaires en in interviews vaak over zware onderwerpen als nihilisme, de dood en overweldigende miserie. Hij heeft lak aan normen en sentimentaliteit en ooit werd hij zelfs in de buik geschoten tijdens een interview, om roerloos verder te gaan en het allemaal van zich af te schudden met de woorden: “Dit is niet belangrijk.”

Dat hij een bijzondere en excentrieke filmmaker is, staat buiten kijf. Samen met regisseurs als Rainer Werner Fassbinder en Wim Wenders is hij een van de belangrijkste Duitse auteursfilmmakers sinds de Tweede Wereldoorlog. Filmmaker François Truffaut noemde hem in 2022 “de belangrijkste levende filmmaker” en criticus Roger Ebert zei dat geen enkele van zijn films compromissen sluit of oninteressant is. Hij is al actief sinds de jaren 60 en heeft zo’n 23 films en 36 documentaires op zijn naam staan. Uit dat rijkgevulde oeuvre pikken wij enkele titels om zijn carrière te vieren.

Auch Zwerge haben klein angefangen

Een van de eerste langspelers van Herzog was deze film, waarvan de titel zoveel betekent als ‘Ook dwergen zijn klein begonnen’. Daarin schetst hij een commune van dwergen die hun leefomstandigheden beu zijn en in opstand komen tegen hun opzichters. De film toont opvallende beelden zoals de dwergen die een gekruisigde aap met zich mee dragen, of een lang shot waarin alleen een auto met open deuren rondjes rijdt op een grasveld. Het is een vroeg voorbeeld van het soort verhalen dat Herzog zijn hele carrière lang zou vertellen: die van buitenstaanders.

Al met zijn vroege films zet Herzog zich af tegen de gladde, commerciële films en romantische clichés die in de cinemazalen te vinden zijn. Tegelijk is zijn manier van filmen ook droog. Hij wil zijn publiek niet overdonderen met symboliek en diepgang die uiteindelijk nergens toe leidt. Hij keert zijn rug naar zowel de commerciële cinema als naar de arthouse en doet gewoon zijn eigen ding, zonder pretentieus te worden.

Wings of Hope

In 1971 was Herzog op zoek naar locaties voor zijn film ‘Aguirre, the Wrath of God’ in Peru. Hij wilde de vlucht LANSA 508 nemen, maar moest op het laatst mogelijke moment van vlucht veranderen. LANSA 508 werd tijdens de vlucht geraakt door een bliksemschicht. Het vliegtuig viel uiteen en na een vreselijke val was er slechts één overlevende: de 17-jarige Juliane Koepcke.

Het voorval bleef Herzog dwars zitten, dus in 1998, 27 jaar later, besloot hij de documentaire ‘Wings of Hope’ te maken. Daarin vertelt hij het verhaal van Koepcke en reist hij af naar de plaats waar ze in de jungle crashte na een vrije val van 3.000 meter en waar ze elf dagen alleen overleefde. Een lot dat hem bijna zelf ook was overkomen als hij de vlucht wel had genomen, en als hij al het geluk had gehad de crash te overleven.

Grizzly Man

Iets meer toegankelijk, maar net zozeer een verhaal over een outsider, is de film ‘Grizzly Man’. Herzog filmde het portret van Timothy Treadwell, een berenliefhebber die dertien zomers lang tussen de grizzly’s in het Katmai National Park in Alaska leefde. Hij zweerde de dieren te beschermen, tot hij op een dag gedood werd door een van de beren.

Herzog, die in zijn documentaires vaak ook gevaarlijke tochten in de natuur ondernam en zijn leven riskeerde voor films, voelt duidelijk een soort verbondenheid met Treadwell en wil met zijn film achterhalen wat hem bezielde. Hij combineert de beelden die Treadwell zelf nam met interviews met professionele berenverzorgers en mensen die de man goed kenden.

Bad Lieutenant: Port of Call – New Orleans

Naast ‘Jack Reacher’ moet dit een van de meer commerciële films zijn die Werner Herzog maakte. Het is een “nieuwe versie” van de cultfilm ‘Bad Lieutenant’ van Abel Ferrara, waarin Harvey Keitel een aan de grond geraakte detective speelt. Maar zoals Herzog in interviews toegaf, heeft hij de originele film nooit gezien en dus wijkt het verhaal heel sterk af. Hij wilde zijn film niet eens dezelfde titel geven. Als het aan hem had gelegen, had de film gewoon ‘Port of Call – New Orleans’ geheten, maar daar ging de studio niet mee akkoord.

In deze film speelt Nicolas Cage de rol van een drugsverslaafde politiesergeant. Bij een heldendaad bezeerde hij zijn rug, waarna hij aan de pijnstillers verslaafd raakte en uiteindelijk harddrugs begon te gebruiken. Het resultaat is een (naar gewoonte) ietwat bizarre acteerprestatie van hoofdrolspeler Nicolas Cage, maar wel eentje die gerechtvaardigd is door het verhaal.