Jacques Tati en 'Playtime': een invloedrijke financiële ramp

Jacques Tati, of Tatischeff, zoals hij echt heet, raakte geïnspireerd door de klassieke Amerikaanse variété en besloot zijn carrière als mime aan te wenden voor korte films. In 1947 verscheen zijn eerste langspeler, ‘Jour de Fête’. De prent was een succes in Frankrijk, maar sloeg ook over de landsgrenzen aan. De typische stijl die Tati in de komende 20 jaar zou verfijnen, was al zichtbaar aanwezig. Technologische innovaties werden gecombineerd met humor gebaseerd op observatie van het dagelijkse leven.

Tati spiegelde zich aan Charlie Chaplin en besloot zelf het terugkerende hoofdpersonage te vertolken in al zijn films: Monsieur Hulot. Hij slaagt er maar niet in om zich aan te passen aan zijn omgeving, wat niet alleen tot humoristische slapstick leidt, maar ook aanzet tot nadenken over hoe onmenselijk de samenleving kan worden. Dat is ook in het geluid te horen. Een verstaanbare dialoog is zeer zeldzaam in zijn werk. Veeleer hoor je het chaotische gebrom van het dagelijkse stadsleven – zij het wat uitvergroot – gepaard met onverstaanbare uitroepen. Nog een reden waarom de films over de grens toegankelijk waren.

‘Mon Oncle’, de derde film van Tati, leverde hem de Oscar voor de beste buitenlandse film op in 1959. Nadien zag de filmmaker het nog groter, want hij begon aan het titanenwerk ‘Playtime’, dat pas in 1967 – ruim twee jaar later dan voorzien – het daglicht zag. Tati staat erom bekend minutieus elk detail te willen controleren, maar de slopende productie van ‘Playtime’ werd hem bijna teveel. Zo werd er bijvoorbeeld zes maanden gebouwd aan “Tativille”, een immens betonnen decor dat een hypermoderne stad moet voorstellen. De film kostte een fortuin, dat Tati uit zijn persoonlijke spaarrekening putte, maar wist het budget niet te recupereren. De cineast hoopte op een succes in de Verenigde Staten, maar de film kwam er nooit in de zalen.

Zo belandde de filmmaker aan het einde van de jaren 60 in een financiële crisis. Niemand wilde nog in zijn films investeren. In 1974, na de releases van ‘Parade’ en ‘Trafic’, twee van zijn kleinere films, ging zijn productiestudio failliet. In 1977 kreeg hij nog een ere-César en in 1982 bezweek Tati aan kanker.

Tegenwoordig wordt ‘Playtime’ gezien als een van de beste films aller tijden en Tati als de inspiratiebron voor tal van latere absurdistische komieken en filmmakers. Zo zeggen David Lynch (‘Twin Peaks’, ‘Mulholland Drive’) en Michel Gondry (‘Eternal Sinshine of the Spotless Mind’, ‘Be Kind Rewind’) dat ze door Tati geïnspireerd werden. Ook is Rowan Atkinson zijn Mr. Bean grotendeels door Monsieur Hulot ingegeven, aldus zijn biografie ‘Bean There Done That’. Atkinson zou zelfs gezegd hebben dat ‘Mr. Bean’s Holiday’ een hommage is aan de film ‘Les vacances de Monsieur Hulot’.

Bekijk ‘Playtime’ op woensdag om 22u10 op Canvas of waar je ook bent via Pickx.be of de Proximus Pickx-app. Niet gezien? Geen zorgen, met TV Replay bekijk je het programma tot 36 uur later en via de site of de app tot 7 dagen later wanneer jij wil.