Het echte verhaal achter ‘Bridge of Spies’, de eerste spionnenruil van de Koude Oorlog

De Amerikanen onderhandelen momenteel een gevangenenruil met de Russen, een praktijk die al lang aan de gang is. Tijdens de Koude Oorlog werd de ruil van spionnen meestal uitgevoerd op de Glienicker Brücke in Berlijn, die het toenmalige West-Berlijn met het toen Oost-Duitse Potsdam verbindt. In 1985 werden er zo 23 westerse gevangen spionnen geruild voor 4 communistische. Maar de allereerste keer dat de legendarische brug gebruikt werd voor een spionnenruil was op 10 februari 1962. De film ‘Bridge of Spies’ vertelt het onwaarschijnlijke verhaal achter die ruil. En zoals specialisten over de Koude Oorlog getuigen, was het echte verhaal nog onwaarschijnlijker dan dat in de film.

Dat verhaal begint in april 1957, toen een beschonken man in de Amerikaanse ambassade in Parijs binnen wandelde. Hij had gewerkt als koerier voor de KGB, ofwel de geheime dienst van de Sovjet-Unie, maar was aan de haal gegaan met het bedrag dat hij moest vervoeren. Hij bezatte zich en kocht een ticket naar Parijs in de hoop de Amerikanen te kunnen charmeren met wat sappige informatie. Hij kende namelijk de identiteit van een belangrijke Sovjetspion in Brooklyn, New York.

Zo komen we bij kolonel Rudolf Abel, die onder de naam Emil Goldfus als artiest werkte in een studio in Brooklyn. Hij werd door de FBI weken- en maandenlang geschaduwd, maar nooit konden ze een teken van spionage vaststellen. Uit ongeduld gaf FBI-baas J. Edgar Hoover de opdracht om zijn appartement illegaal te onderzoeken. Bij die huiszoeking vonden ze tal van concrete bewijzen, maar omdat de raid niet legitiem was, konden ze er niets mee doen.

Er zat dus niets anders op dan te proberen om Abel te breken. Hij verkaste twee jaar lang van de ene gevangenis naar de andere, in steeds meer erbarmelijke omstandigheden en met steeds meer gevorderde ondervragingstechnieken (lees: folteringen), maar hij brak nooit. Zijn gevangennemers omschreven hem als een vriendelijke gentleman. "Ik zal met u praten over de kunsten, wiskunde, fotografie, eender wat, maar vraag me niet naar spionage. Ik heb daarover niets gezegd en zal ook niets zeggen”, zou Abel verklaard hebben toen hij in Atlanta in een van de meest beruchte gevangenissen van de VS werd binnengebracht. Dat wordt in de film ‘Bridge of Spies’ vertaald naar een laconiek zinnetje van acteur Mark Rylance. Wanneer hem gevraagd wordt om zijn informatie op te geven, antwoordt hij simpelweg: “Zou dat helpen?”

De Amerikanen speelden het spelletje vuil. Ze overtuigden een rechter ervan om het illegaal verkregen bewijsmateriaal toch toe te laten. Abel werd veroordeeld tot 30 jaar cel. Zijn advocaat, James Donovan (in de film vertolkt door Tom Hanks), stapte meteen naar het hooggerechtshof, waar hij net geen meerderheid van de rechters (4 van de 9) kon overtuigen. Abel moest opgesloten blijven. Voor Donovan een affront tegen de grondwet, voor president Eisenhower een reden om te fulmineren – het was hem allemaal veel te nipt en de vier rechters gaven hem flink zijn vet.

Maar in 1960, kort na de bevestiging van de veroordeling, werd het vliegtuig van de Amerikaanse spionagepiloot Francis Gary Powers neergeschoten boven de Sovjet-Unie. De piloot werd gevangengenomen en veroordeeld tot tien jaar cel. De nog steeds woedende Eisenhower weigerde toe te geven dat Powers een spion was en volhardde in een leugen die al lang doorprikt was door de Sovjets. De gemoederen waren bijzonder hooggespannen en het enige wat een uitweg kon bieden, was een ruil.

Zo komen we op 10 februari 1962, de dag waarop de twee gevangengenomen spionnen geruild werden op de Glienicker Brücke. Abel – van wie de Amerikanen pas na de Koude Oorlog en de val van de Sovjet-Unie de echte identiteit achterhaalden – werkte nadien nooit meer als spion omdat de Sovjets bang waren dat hij van kamp gewisseld was. Powers werd bespot omdat hij zich volgens zijn collega’s te makkelijk had laten vangen.

Ontdek 'Bridge of Spies' op dinsdag om 20u35 op FOX, beschikbaar in de tv-optie Pickx Mix. Probeer deze tv-optie nu één maand gratis uit. Daarna betaal je voor deze tv-optie 10,99 euro/maand. Ontdek hier alles over Pickx Mix!