Wie is Gaspar Noé, het enfant terrible van de Franse cinema?

Of het nu gaat over zijn psychedelische epos ‘Enter The Void’, zijn cerebrale en chaotische trip ‘Climax’ of zijn nihilistische liefdesverhaal ‘Love’: Gaspar Noé weet steeds de schijnwerpers en de aandacht van de filmcritici op zich te trekken. De in Argentinië geboren maar sinds zijn 12^de in Parijs residerende cineast geldt niet zonder reden als een van de meest gepassioneerde en controversiële regisseurs van zijn generatie.

Hij verkent graag de verste uithoeken van de menselijke emoties en gedachten, daarbij de kijker uitdagend om uit de comfortzone te treden. Zijn intense en expliciete seks- of drugsscènes zorgden al vaker voor polemiek. Meermaals verliet een gechoqueerd publiek de cinemazaal na het zien van een Noé-film. Dat gebeurde misschien nog het meest met ‘Irréversible’, een magistrale maar intense film uit 2002 waarin hij een verkrachting heel brutaal en rauw in beeld brengt. Toen hij de film destijds in Cannes voorstelde (waar het ook genomineerd was voor een Palme d’Or), ging dat gepaard met een heus schandaalsfeertje. Niet dat die controverse de Franse regisseur windeieren legt, integendeel, vaak blijken zijn films net daardoor een succes aan de bioscoopkassa’s.

Om onafhankelijker te kunnen regisseren richtte de zoon van een gevierd Argentijns schrijver en denker een eigen productiehuis op: Les Cinémas de la Zone. Het stelt Gaspar Noé in staat om zonder compromissen te werken en een film uit te brengen in de vorm zoals hij dat verkiest. Wars van verwachtingen bij de verkoop. Het verklaart voor een stuk ook waarom hij op zijn 58^ste nog maar aan zeven langspeelfilms zit. Genoeg om een ronkende naam te zijn in de cinemawereld alleszins.

Zijn handelsmerk is een totale immersie van beeld en klank, waarmee hij de kijker overrompelt en meesleept. Naar zijn mening zijn dat ook de hoofdkwaliteiten van een goeie, sterke film. Daar hoort tevens een uitgekiende montage bij. Die is al jaar en dag in handen van Lucile Hadzihalilovic, naast vaste medewerkster van Noé ook zijn echtgenote.

De Franse regisseur met Argentijnse roots ziet zichzelf graag in het rijtje staan van cultcinéasten als Stanley Kubrick, Martin Scorsese, Michael Haneke en David Lynch. Niet voor niets noemt hij ‘2001, A Space Odyssey’, ‘Amour’, ‘Taxi Driver’ en ‘Eraserhead’ als de films die hem het meest inspireerden. Maar Noé is ook een liefhebber van kleinere producties die veelal onder de radar blijven, zo verwijst hij graag naar ‘Soy Cuba’ van Mikhaïl Kalatozov en ‘Angst’ van Gerard Kargl. Geen hapklare popcorncinema.

Vanuit die liefde voor en kennis van het vak experimenteert hij met allerlei filmvormen. In ‘Irréversible’ bijvoorbeeld gebruikt hij het omgekeerde narratief, beginnend met de (gruwelijke) ontknoping van het verhaal en zo stapsgewijs terugkerend naar het onschuldige begin. Een geweldige mindfuck. Achttien jaar later verraste Gaspar Noé door de film opnieuw uit te brengen, maar ditmaal in een chronologische vertelvorm. Met zijn nieuwste prent ‘Vortex’ daagt hij het publiek opnieuw uit: ditmaal door de hele film lang een split screen te gebruiken. Niet gratuit, maar alles met een doordacht effect voor ogen.

Zijn projecten ontstaan steevast vanuit een conceptueel idee. Het scenario is daarbij niet van prioritair belang en wordt pas in laatste instantie uitgedacht. Noé geeft toe dat hij niet de beste schrijver is, liever laat hij de acteurs een grote vrijheid om te improviseren. Net daardoor gaat er van zijn films een grote authenticiteit uit. Noé laat zich inspireren door het alledaagse leven, door wat hij hoort van zijn vrienden, wat hij leest in de kranten of ziet in de straten. Soms werkt hij met grote namen, zoals Vincent Cassel, Monica Bellucci en Albert Dupontel in ‘Irréversible’, maar evengoed beroept hij zich op onervaren acteurs die hij toevallig ontmoette. Dat was het geval in ‘Enter The Void’, waar hij een barman een rol toebedeelde. In ‘I Stand Alone’ gebruikte hij een bewakingsagent en in ‘Irréversible’ een lijfwacht.

Voor ‘Vortex’ maakte hij opnieuw gewaagde castingkeuzes. Zo vertolkt niemand minder dan cultregisseur Dario Argento een hoofdrol -een primeur. Ook met de vorm en inhoud verrast Gaspar Noé andermaal. ‘Vortex’ is een zeer ingetogen en sobere film geworden, die het verhaal vertelt van een bejaard koppel dat af te rekenen krijgt met dementie. Dat de regisseur die tot nog toe bekend stond omwille van zijn choquerende cinema plots een nogal traditionele, mijmerende prent maakt, past in de onvoorspelbaarheid van zijn oeuvre. Al is het niet geheel onverklaarbaar: zo speelden de hersenbloeding waarvan hij in december 2019 het slachtoffer werd en de recente dood van zijn moeder een grote rol in het ontstaansproces van deze nieuwe film.

Meer weten over Gaspar Noé en ander filmnieuws? Ontdek ‘Fresh Screens’ op donderdag om 19u op Pickx+ (zender 13). Woon je in Brussel en heb je het Nederlandstalig tv-optie van Proximus? Dan vind je Pickx+ terug op zender 263. Ontdek het volledige aanbod van Pickx+ via de tv-optie ‘Pickx All Stars’ van Proximus Pickx.