'Green Book' op Eén: waarom de roadmovie met Viggo Mortensen een (on)verdiende Oscarwinnaar was

Dr. Don Shirley is een Afro-Amerikaanse jazzpianist van wereldklasse, die op het punt staat een concerttournee te beginnen in het Diepe Zuiden in 1962. Shirley heeft een chauffeur en bescherming nodig en rekruteert Tony Lip, een stoere uitsmijter uit een Italiaans-Amerikaanse buurt in de Bronx. Samen reizen ze door verschillende ‘blanke’ staten aan de hand van een speciale reisgids (The Green Book) die hen informeert over plekken waar Afro-Amerikanen welkom en veilig zijn. 

Hoewel de twee mannen werkelijk niets met elkaar gemeen hebben, ontstaat er tussen hen gaandeweg toch een soort vriendschap. Als ze in de zuidelijke Amerikaanse staten aankomen, blijkt al snel dat ze elkaars hulp nodig zullen hebben om het in deze vijandige en racistische omgeving te redden.

Regisseur Jan Verheyen noemde 'Green Book' op Proximus Pickx "een inspirerend, hartverwarmend en waargebeurd verhaal, met schitterende acteerprestaties van Mahershala Ali en Viggo Mortensen".

De Oscars van 2019 voelden voor velen aan als een snelle evolutie van de Academy weg van het klassieke, conservatieve en vertrouwde Oscarmateriaal richting meer progressieve, gewaagde en maatschappijkritische films. De Oscarbeeldjes werden weggekaapt door heel diverse laureaten - met name Afro-Amerikanen en vrouwen, groepen die door de decennia heen over het hoofd gezien waren. In dat klimaat was 'Green Book' wellicht de meest veilige keuze die de Academy had kunnen maken: een genietbare maar tegelijk vrij vluchtige film, over hoe we racisme kunnen overwinnen door met elkaar het gesprek aan te gaan. Het soort film dat de Academy ook in het verleden vaak had bekroond – denk maar aan 'Gentleman’s Agreement' (1947).

Het voelde toen alsof de Academy in zijn andere keuzes voor laureaten al te ver van het klassieke, voorspelbare pad was afgeweken, waardoor de leden iets moesten rechtzetten. Een te snelle koerswijziging zou misschien op te veel weerstand gestoten zijn, en dat zou de reputatie en het prestige van de Oscars aangetast hebben. De Academy speelde dan maar op safe en gaf 'Green Book' de Oscar voor beste film. Vele critici vonden 'Green Book' een flauwe, zoutloze winnaar, tekenend voor het gebrek aan durf en branie bij de Academy. 'Roma', 'BlacKkKlansman' of 'Black Panther' hadden voor hen veel sterkere winnaars geweest.

Waarom zoutloos? Volgens critici beschrijft 'Green Book' een maatschappelijke kwaal, maar bij het opwerpen van een oplossing blijft de film steken in gemakzucht in plaats van het probleem door een bredere lens te bekijken (zoals 'BlacKkKlansman' of zelfs 'Black Panther'). De film steekt geen moeite in het tonen hoe élk lid van de samenleving op één of andere manier betrokken is. In plaats daarvoor vertelt 'Green Book' hoe vooroordelen geworteld zijn in elk van ons, en dat iedereen soms een beetje racistisch is. Maar als je je vooroordelen opzij kan zetten, kan dat volstaan om racisme uit de wereld te helpen. De boodschap is een tikje simplistisch en naïef – net als de plot, overigens. 

Je merkt: zoek in 'Green Book' niet naar een grote boodschap of een maatschappijkritische ondertoon. de film is een eerder brave vertelling, met een voorspelbaar plot. En daar is niets mis mee, maar critici vinden het vooral een gemiste kans dat andere regisseurs die wél hun nek uitsteken om dieper in te gaan op de maatschappelijke complexiteit niet beloond werden voor hun branie. Hollywood blijft in veel opzichten oerconservatief, klinkt het. De Oscars dienen vooral om een industrie te vieren die van de wereld een betere plek kan maken – een industrie die doet dromen en fantaseren, en waar men liever niet geconfronteerd wordt met de soms grimmige, rauwe realiteit van waaruit de film een uitweg biedt.

Hoopvol voor wie naar verandering snakt bij de Oscars: de Academy vernieuwt traag maar gestaag, doordat er leden afvallen en nieuwe bijkomen. Onvermijdelijk zal de huidige tijdsgeest zich de komende jaren vertalen in andere keuzes voor laureaten, maar zoals vele instituties is de Academy een logge tanker die heel sloom keert. De klassieke normen, waarden en principes zijn er nog steeds heilig, maar hoe je het ook draait of keert: ook die evolueren...