‘The Guns of Navarone’ op VTM4: hoe de opnames uitdraaiden op een calvarietocht

Het productieproces van ‘The Guns of Navarone’ bevatte meer plotwendingen en drama dan de film zelf. Het scheelde niet veel of de filmset was te midden een burgeroorlog beland, de regisseur moest vervangen worden en ster David Niven ontsnapte aan de dood.
 

De rechten op het verhaal waarop de film gebaseerd is, van de hand van de Schotse romanschrijver Alistair Maclean, werden opgekocht door filmstudio Columbia Pictures, dat net zijn grootste succes tot dusver geboekt had met ‘The Bridge On The River Kwai’ (1957). ‘The Guns Of Navarone’ moest de grootste film ooit worden voor de studio: een pronkstuk, een pièce de resistance.
 

De cast bestond onder anderen uit James Darren, tweevoudig Oscarwinnaar Anthony Quinn en eenmalige Oscarwinnaar David Niven. Alexander Mackendrick werd aangesteld als regisseur. Cyprus zou de filmlocatie worden. Maar het eiland bleek een kruitvat: de relatie tussen de Turken en de Cyprioten was strak gespannen, de historische rivaliteit dreigde een kookpunt te bereiken. Maar de leiders van het land garandeerden de filmcrew dat er geen vuiltje aan de lucht was. De Amerikanen waren niet overtuigd, en kozen uiteindelijk voor het eiland Rhodos. Ze mochten daarbij gratis gebruik maken van Grieks legermateriaal. Nauwelijks enkele maanden later brak er een burgeroorlog uit op Cyprus.

Nu moest de crew met andere problemen afrekenen. Een acteursstaking dreigde de productie lam te leggen. De regisseur werd ziek en moest vervangen worden. J. Lee Thompson, regisseur van de Britse oorlogsklassieker ‘Ice Cold In Alex’, nam het roer over. Zijn regiestijl joeg de productiekosten de hoogte in, en door zijn onervarenheid met stunts en special effects bracht hij een Grieks schip tot zinken. De kapitein moest voor de krijgsraad verschijnen, waarna de verbolgen Griekse marine uit protest al zijn steun aan de film weer introk.

De stormscènes werden gefilmd in een watertank. Windmachines en vliegtuigmotoren zorgden voor het stormeffect, maar de acteurs kwamen er niet zonder kleerscheuren vanaf. Quinn liep een rugletsel op en Darren was ei zo na verdronken.

 

En nog was het niet gedaan. De productie leek wel vervloekt: een welbepaalde set – de grootste ooit gebouwd in Groot-Brittannië – stuikte in elkaar en moest van nul heropgebouwd worden. Tot overmaat van ramp werd Niven ernstig ziek tegen het einde van de opnames. Het voortbestaan van de film hing toen aan een zijden draadje.

“We waren aan het filmen in een kelder, en David Niven stond in een waterput aan een bom te morrelen”, herinnerde regisseur J. Lee Thompson zich in een interview met The New York Times uit 2000. “Opeens werd hij heel ziek. Ik weet niet of het door het water kwam, maar hij was in acuut levensgevaar. We moesten toen beslissen of we de stekker uit de film zouden trekken – we hadden nog een paar belangrijke scènes met hem op het programma – en de verzekering zouden laten tussenkomen.”
 

Net voor de finale beslissing zou vallen, kwam er een telefoontje: “Het was het ziekenhuis: het levensgevaar was geweken”, aldus J. Lee Thompson. “Na een week zou hij weer in staat zijn om op de set te staan. Die tijd hebben we gevuld met het filmen van scènes waarin Niven niet betrokken was.”

 

Toen de film uitkwam in 1961, werd het een hit. ‘The Guns of Navarone’ werd genomineerd voor zeven Oscars – waaronder die voor beste film en beste regisseur. Hij verzilverde zijn nominatie in de categorie ‘special effects’. In 1968 pende Alistair MacLean een sequel, getiteld ‘Force 10 from Navarone’. Ook dat boek werd verfilmd in 1978, maar die film flopte hopeloos aan de kassa’s. De prent bracht drie miljoen dollar minder op dan de kostprijs ervan.