Die keer dat de VS dachten dat aliens geland waren

We schrijven 30 oktober 1938. Die zondagochtend zoeken talloze Amerikanen naar een streepje muziek of een nieuwsuitzending. Op CBS Radio hoorden ze verontrustende berichten. Volgens een nieuwslezer waren vijandige aliens van de planeet Mars op onze aardbol geland en waren ze begonnen met de mensheid uit te roeien. Pogingen van mensen om hen vredig te ontvangen, werden beantwoord met laserstralen en explosies.
 
Wie zich zijn geschiedenisboeken nog goed herinnert, weet dat die gebeurtenissen nooit hebben plaatsgevonden. De uitzending, overigens naar aanleiding van Halloween, was een fictief hoorspel, een adaptatie van het boek ‘The War of the Worlds’ van H. G. Wells door de man die enkele jaren later met 'Citizen Kane' een revolutie zou ontketenen in de filmwereld: Orson Welles. Aan het begin van de uitzending werd duidelijk gezegd dat alles fictie was, maar dat wisten luisteraars die later pas inpikten natuurlijk niet. Het enige dat zij hoorden, waren de realistische, maar gesimuleerde nieuwsberichten die over de klaarblijkelijk escalerende situatie berichtten.
 
Het radionetwerk werd die ochtend overspoeld door telefoontjes van bezorgde luisteraars. Een groot aantal van hen waren in de war, en sommigen geloofden helemaal dat aliens geland waren. De netwerkbazen droegen Welles in het midden van de uitzending op om nog eens te vermelden dat de hele uitzending maar fictie was, maar om het dramatische effect van de uitzending niet te ondermijnen, stelde Welles dat zo lang mogelijk uit.

Hoeveel mensen echt in de val waren gelopen, is niet helemaal duidelijk. De kranten berichtten een dag later dat hulplijnen de telefoontjes van gepanikeerde luisteraars niet konden bijbenen, waardoor echte noodgevallen misschien niet snel genoeg een reactie kregen. Luisteraars zouden hun huizen ontvlucht zijn om het pad van vernieling van de Marsmannetjes te ontwijken. Maar uit de luistercijfers blijkt dan weer dat er helemaal niet zo veel mensen naar het programma hadden geluisterd. Welles opperde dan weer dat geen enkele redelijke persoon zou geloven dat er sprake was van een invasie. Er was paniek, maar wellicht was dat wat opgeblazen door de publiciteit rond het hoorspel.
 
In elk geval vergaarde Welles razendsnel beruchtheid door de radio-uitzending. Het Amerikaanse congres beraadde zich over eventuele wetten om te vermijden dat valse nieuwsuitzendingen nog uitgezonden werden, maar omdat de radiomaker zich zo uitvoerig excuseerde, kwamen die wetten er niet. Het Amerikaanse FCC (Federal Communication Commission) stelde wel regels op tegen het verspreiden van “hoaxes”, bij straffe van geldboetes. Tegenwoordig is het ook de gewoonte dat er uitvoerige disclaimers gebruikt worden om duidelijk te maken dat de uitzending fictie is.
 
De Britten goten hun richtlijnen dan weer wel in wetten. Daar is het nu nog steeds verboden om valse nieuwsberichten te tonen op de televisie, tenzij dat het meteen duidelijk is dat het over fictie gaat. In pakweg televisieseries mag een nieuwsuitzending niet over het hele scherm te zien zijn. Het moet altijd duidelijk zijn dat personages zelf naar een scherm kijken.
 
In 1968 werd een gemoderniseerde versie van het hoorspel uitgezonden. En ondanks uitvoerige disclaimers en een reclamecampagne, geloofden toch opnieuw verschillende lusiteraars dat de gebeurtenissen echt waren. Daaronder het Canadese leger, dat al troepen gestuurd zou hebben naar de VS en een lokale krant.
 
De Spielbergversie van ‘War of the Worlds’ uit 2005 zal waarschijnlijk niemand verwarren, maar de film is in elk geval wel het kijken waard voor elke fan van sciencefiction.
 
Bekijk ‘War of the Worlds’ op maandag 8 maart om 20u40 op VTM 3 of waar je ook bent via Pickx.be of de Proximus Pickx-app. Via TV Replay bekijk je het programma tot 36 uur later wanneer jij wil!