Vijf elementen die een mockumentary maken of kraken

Om aan het publiek het idee te verkopen dat ze naar een documentaire kijken, moeten ze geloven dat de personages echt zouden kunnen bestaan. Zelfs als ze maar al te goed weten dat de film of serie fictie is, moet er toch een zweem van geloofwaardigheid zijn, zeker in het begin. Goed acteerwerk, natuurlijk klinkende dialogen, doodgewone kledij … Dat alles draagt bij tot dat gevoel. Een onrealistische actieheld werkt in deze context minder goed dan een schlemielerige vader van drie of een papierverkoper.
 
Voor de film ‘I’m Still Here’ ging acteur Joaquin Phoenix wel erg ver om geloofwaardig over te komen. In de film geeft hij het acteerwerk op om een rapcarrière te starten. De acteur kwam zelfs in echte talkshows verkondigen dat hij zijn carrière een nieuwe wending had gegeven, zonder dat iemand wist dat hij eigenlijk een mockumentary aan het promoten was. Alleen jammer dat de prent uiteindelijk grandioos geflopt is.

In een echte documentaire erkennen de personen die gefilmd worden constant dat er een camera bij is. Personages werpen een blik in de lens, spreken de crew aan of geven aparte interviews om hun hart te luchten, de zogenaamde talking heads. Ook in een mockumentary zijn die elementen essentieel om de stijl te verkopen.
 
In de serie ‘Modern Family’ bijvoorbeeld krijgen personages wel hun talking heads, maar niemand (bahalve Phil die al eens in de camera kijkt) lijkt te erkennen dat er een cameraploeg aanwezig is. Dat leidde al tot heel wat speculatie bij fans. Zo zijn er die geloven dat de familieleden tijdens die aparte interviews niet tegen een camera praten, maar tegen een psychotherapeut en dat de andere scènes eigenlijk hun herinneringen zijn.

Als je kiest voor een documentairestijl, dan kan je er maar beter voluit voor gaan. Dat betekent dat er op technisch vlak al eens iets fout mag gaan. De camera is niet altijd perfect scherpgesteld op het juiste personage, of is voor sommige gebeurtenissen gewoonweg niet aanwezig. Of een personage dat te ver van de cameraploeg is, kan al eens verbinding met de geluidsman verliezen.
 
Een serie die deze elementen erg gretig gebruikte, was de Amerikaanse versie van ‘The Office’. De camera’s bleven gewoonlijk in het kantoor, maar soms gebeurde er bij de personages thuis vanalles dat we niet te zien kregen. Soms pikte de cameraploeg halverwege een discussie pas in. Personages die een intiem moment willen, proberen aan de lens te ontsnappen en soms filmt de ploeg hen stiekem door een kiertje of door de blinden van een vergaderruimte. En zo zijn er nog talloze voorbeelden.

Het mockumentarygenre is het meest op zijn plaats als satire. Want als je er alles aan doet om je film of serie in te kleden zodat het lijkt alsof echte mensen gevolgd worden, dan kunnen die mensen maar beter echte dingen doen. En als je dan op de korrel neemt wat ze doen om ermee te lachen, dan heb je satire.
 
Het gewone, dagelijkse leven is een dankbaar onderwerp om een satirische mockumentary over te maken, zoals ‘The Office’ of ‘Modern Family’, maar ook grotere, maatschappelijke thema's komen al eens aan bod. De groteske muziekindustrie komt aan bod in ‘This is Spinal Tap’ en apartheid wordt aangeklaagd in ‘District 9’.

Dit laatste element is geen must, want erg veel mockumentaries tonen alleen acteurs en die kunnen net zo goed hilarisch of poignant zijn. Maar regelmatig begeven makers van mockumentaries zich ook in de echte wereld, tussen echte mensen. Een doel kan dan bijvoorbeeld zijn om mensen beet te nemen, zoals in pakweg ‘Borat’ of de andere films van Sacha Baron Cohen.
 
Een perfect voorbeeld van interactie met de echte wereld zonder iemand beet te nemen, komt echter van de ietwat obscure Canadese serie ‘Nirvanna the Band the Show’. Die volgt twee personages die hun band van de grond willen krijgen. Wanneer zij echte mensen in hun capriolen betrekken, doen ze dat niet om hen bij de neus te nemen, maar gewoon om hun verhaal te kunnen vertellen. Zo worden toevallige omstaanders acteurs in de serie, of ze het nu willen of niet. Op den duur weet je als kijker niet meer wie een acteur is en wie niet.

Benieuwd naar de essentiële elementen van een coming-of-agefilm? Lees dan hier het vorige deel van deze reeks!