In de ban van Tsjernobyl: een driedelige documentaire over de grootste kernramp ooit
Door Pickx
Deel dit nieuws
In de ban van Tsjernobyl gaat op zoek naar de realiteit achter die fictiereeks. In Oekraïne ontmoet Jan de mensen op wie de reeks gebaseerd is. Ooggetuigen vertellen hem wat ze die bewuste dag zagen en hebben meegemaakt, wat de gevolgen van de ramp waren op hun leven en gezondheid, welke mythen erover bestaan, waarom ze naar de fictiereeks van HBO hebben gekeken, of waarom ze er juist niet naar kunnen kijken.
Maar Jan trekt ook naar Wit-Rusland, waar 70% van de radioactieve neerslag van Tsjernobyl belandde. Hij praat er met slachtoffers die nog altijd in besmet gebied leven.
En hij staat ook stil bij de erfenis van Tsjernobyl: zijn de mensen die schuldig werden bevonden, terecht gestraft? Wat betekent de ramp voor de toekomst van kernenergie? En wat zal er gebeuren met de rampenzone?
Het ondenkbare
Tsjernobyl en kernenergie zijn thema’s die in het leven en de carrière van Jan Balliauw regelmatig terugkeren: hij groeide op in de schaduw van de koeltorens van Doel. Als beginnende journalist bracht hij verslag uit over Tsjernobyl (voor Radio Centraal en VPROradio) en later – in 2006 en 2011– is hij er ook effectief geweest in opdracht van de VRT.
In deze reeks gaat Jan Balliauw op zoek naar de ooggetuigen, de mensen die het vanop de eerste rij meemaakten, de mensen op wie de HBO-reeks gebaseerd is. Zo ontmoet hij een duiker die een prominente rol speelt in de serie, de helikopterpiloot die als eerste een beeld krijgt van de omvang van de vernietiging, maar ook een brandweerman die de stralingsziekte overleefde, en de operator die als laatste het paneel in de controlekamer van de ontplofte reactor bediende. Het zijn stuk voor stuk mensen die de nucleaire ramp van dichtbij hebben meegemaakt, of er de rechtstreekse gevolgen van ondergaan hebben.
Sergej Volodin, helikopterpiloot
Sergej Volodin
Terwijl hij boven de reactor vliegt, ziet hij hoe in de buurt mensen nog gewoon naar hun werk gaan, hoe kinderen aan het spelen zijn. Het is mooi weer, de mensen zijn buiten, en dat terwijl een gigantische hoeveelheid radioactiviteit in de lucht hangt.
Pjotr Chmil, brandweerman
Pjotr Chmil
Pjotr maakte deel uit van het brandweerkorps van de kerncentrale van Tsjernobyl. Hij was één van de eerste ooggetuigen: "Men vertelde ons altijd dat de reactor niet kon ontploffen. Wij stonden in voor het blussen van branden in de machinekamer, van kabels, maar we hadden nooit geoefend voor een brand in de reactor. Ik nam contact op met onze controlepost. Ik was op het dak. Daar zeiden ze: bescherm uw mensen, maar mijn mensen waren op het dak. Ik kon hen niet meer beschermen."
Oleskej Breoes, operator
Oleskej Breoes
Oleskej was operator in de controlekamer van de ontplofte reactor 4. De ochtend na de ontploffing ging hij gewoon naar zijn werk. Hij loste zijn collega’s van de nachtshift af die de ontploffing hadden meegemaakt en die in de HBO-serie een grote rol spelen. Velen van hen waren er toen al slecht aan toe. Oleksej liep door zijn werk die dag een hoge dosis straling op, maar hij overleefde het dankzij een jodiumpil die hij van een collega kreeg: "Iedereen die naast mij werkte, verkeerde zeer snel in slechte gezondheid. Iedereen moest overgeven. Ikzelf was misselijk maar moest niet overgeven."
Internationale fall-out
Jan Balliauw: "De discussie (rond kernenergie) wordt nog moeilijker gemaakt door de onwetendheid van de mensen over radioactiviteit. Je ziet het niet, je ruikt het niet, en toch kan het zorgen voor kanker, de gevreesde ziekte. Toen ik in 2006 de zone rond Tsjernobyl bezocht en in mijn reportage een standup toonde met op de achtergrond de beroemde sarcofaag, kreeg ik meteen een bezorgde mail van de VRT-preventiedienst. Ze wezen me er terecht op dat ik hen niet had verwittigd dat ik in dergelijke gevaarlijke situaties ging werken. In 2011 had ik hen wel verwittigd, en kreeg ik een dosismeter mee. De totale opgelopen straling van twee dagen Tsjernobyl was evenveel als op de vliegtuigreis tussen Kiev en Brussel. De angst voor het onbekende leidt ook tot een irrationele angst. Iedereen wil zo snel mogelijk vluchten van de bron van radioactiviteit, waardoor soms eenvoudige maar efficiënte voorzorgsmaatregelen worden vergeten. Zo vermindert een eenvoudig stofmasker de blootstelling aan Cesium 137, de meest uitgestoten isotoop bij een kernramp."
In Wit-Rusland praat Jan met mensen die vandaag nog altijd leven in besmet gebied en peilt naar de gevolgen voor hun gezondheid en hun dagelijkse leven. De verhalen in Wit-Rusland zijn relatief onbekend, omdat je er als journalist maar moeilijk binnen geraakt.
Ook in Oostenrijk, meer dan duizend kilometer van Tsjernobyl, was er een aanzienlijke radioactieve besmetting door de kernramp. Oostenrijk is na Wit-Rusland het land met de meeste radioactieve fall-out. Daar spreekt Jan met mensen die in Spital am Pyhrn wonen, een van de meeste vervuilde gebieden in Oostenrijk.
Ook België kreeg zijn deel van de radioactieve wolk begin mei 1986. Het was minder erg dan in Oostenrijk, maar de passage van die wolk toonde aan dat de overheid nauwelijks zicht had op de radioactiviteit in de lucht en welke maatregelen genomen moesten worden. Een ongelukkig misverstand met weerman Armand Pien ondermijnde het vertrouwen van de bevolking nog meer in de communicatie van de overheid.
Gevolgen op lange termijn
Maar het is duidelijk dat 34 jaar na de ramp de radioactiviteit nog niet is verdwenen, zeker niet in Wit-Rusland waar Jan kon vaststellen dat houtkachels soms kleine reactoren zijn door de verbranding van radioactief brandhout.
De ontplofte reactor is nog altijd niet ontmanteld, niemand weet hoe dat moet gebeuren. daarom werd met internationale steun een nieuwe boogconstructie over de oude 'sarcofaag' geschoven, omdat die instabiel aan het worden was. Het project kostte zo’n 2 miljard euro en beschermt de buitenwereld nu voor 100 jaar. Jan bezoekt de zogenaamde New Safe Confinement met de 85-jarige Valentin Koepni, de directeur van de oude sarcofaag.
Ramptoerisme
Niet iedereen is gelukkig met die inzet op het toerisme. Jan ontmoet Aleksandr Sirota die als 8-jarige werd geëvacueerd uit Pripjat, de stad van 50.000 inwoners die speciaal gebouwd was voor de werknemers van de kerncentrale. Hij probeert Pripjat virtueel weer tot leven wil brengen en vreest dat het toerisme het specifieke karakter van de dode stad zal ondermijnen. Maar hij herinnert zich ook nog goed hoe hij als kind van Pripjat behandeld werd.
"Het ging zelfs zover op school of op een oudervergadering, dat een moeder verontwaardigd was dat haar zoon aan dezelfde schoolbank zat als ik. Want ik kon verschillende radioactieve stoffen bevatten en haar zoon infecteren."
Aleksandr Sirota
Alexander vertelt hoe ingrijpend de gevolgen op sociaal en emotioneel gebied waren: "Ze vonden ons als voormalige inwoners van Pripjat niet echt leuk, ze waren bang, ze vonden ons anders, radioactief, ze vertelden dat we hun appartementen bezetten, hun werk innamen."
De erfenis
Oleg Brjoechanov is de zoon van de toenmalige directeur van de kerncentrale, Viktor Brjoechanov. Die werd schuldig bevonden en belandde in de gevangenis. Oleg spreekt op zachte en serene toon over de HBO-reeks. Toch zegt hij dat zijn vader in realiteit helemaal anders was dan hij in de reeks wordt voorgesteld. Veel zachter, veel aangenamer en een graag geziene directeur. Oleg heeft met zijn vader nooit gesproken over diens periode in de gevangenis.
"Het was zo'n litteken in zijn hart dat ik het ongepast vond om hem erover aan te spreken."
Oleg Brjoechanov
Bekijk 'In de ban van Tsjernobyl' vanaf woensdag 15 april om 21u15 op Canvas, voorafgaand aan de fictiereeks 'Chernobyl', of waar je ook bent via proximuspickx.be of de Proximus Pickx-app. Via TV Replay bekijk je het programma tot 36 uur later wanneer jij wil!
Kijk wat je leuk vindt, waar en wanneer je wilt.
Lees meer over Films
-
Fan van ‘All of Us Strangers’? Dan zijn deze films iets voor jou!
Wat zou je zeggen als je met een overleden familielid zou kunnen praten? En wat zou je willen dat ze tegen jou zeiden? Dat is het uitgangspunt van ‘All Of Us Strangers’, het veelbekroonde drama uit 2023. De film van regisseur Andrew Haigh maakt nu zijn opwachting op Disney+. Pickx somt drie kijktips op waar fans van ‘All of Us Strangers’ van zullen smullen.
-
Van sexy ‘Oya Lélé’ tot “historisch”: het beste uit ‘Liefde Voor Muziek’
In het jubileumseizoen van ‘Liefde Voor Muziek’ steken de meest spraakmakende acts van de afgelopen jaren elkaars muziek in een nieuw jasje. Dat leverde al tal van verrassende en wondermooie versies op van Vlaamse hitklassiekers. Pickx serveert een bloemlezing.
-
Vier de natuur op Earth Day met deze kijktips
Vandaag vieren we Earth Day, een moment om stil te staan bij onze planeet en hoe we Moeder Aarde kunnen koesteren en beschermen. Pickx helpt je alvast op weg met deze kijktips.
-
‘Mean Girls’ in VOD: wie speelt wie in de verfilmde musicalversie?
Iedereen kent ‘Mean Girls’ als de iconische tienerkomedie uit 2004. Die filmklassieker werd in 2018 in een Broadway-musical gegoten, geschreven door Tina Fey. Sinds kort bestaat er ook een filmversie van die musical. In onze catalogus films op aanvraag kan je die vanaf morgen opvragen. Als opwarmertje stelt Pickx alvast de cast voor.
-
‘Broker’ op Pickx+: ontdek deze andere Koreaanse meesterwerken
Vanavond is om 23 uur het bitterzoete familiedrama ‘Broker’ te zien op Pickx+. De Zuid-Koreaanse film uit 2022 draait om een jonge moeder die haar baby te vondeling legt in een vondelingenluik, waar ze op een onfrisse business stuit. Het meesterwerk van de Japanse filmmaker Hirokazu Kore-eda behoort tot het beste wat Zuid-Korea te bieden heeft op het witte doek. Pickx ging op zoek naar andere Zuid-Koreaanse filmparels.
-
Deze vijf filmparels van Zack Snyder moet je gezien hebben
Nu ‘Rebel Moon – Part Two: The Scargiver’ deze vrijdag op Netflix verschijnt, blikt Pickx terug op de strafste films van regisseur Zack Snyder.
-
Deze gezinnen springen in het ‘Blind Gekocht’-avontuur
Vandaag begint op Play4 een nieuw seizoen van ‘Blind Gekocht’, waarin jonge koppels, alleenstaande mama’s, niew samengestelde gezinnen en alle andere gezinsvormen hun spaarcenten aan experts geven zodat zij voor hen een ideale nieuwe woning kunnen kopen. Dit zijn de kandidaten die deze keer de sprong wagen en hun zuurverdiende centen aan het ‘Blind Gekocht’-team toevertrouwen.
-
‘Dune: Part Two’ in de VOD-catalogus: maak kennis met de sterrencast!
Eindelijk! ‘Dune: Part Two’ is beschikbaar in onze VOD-catalogus! Om je warm te maken voor deze spectaculaire blockbuster presenteert Pickx alvast de indrukwekkende ensemblecast, bestaande uit de meest blinkende Hollywoodsterren van het moment.
-
De personages en acteurs van ‘Flesh and Blood’
De Britse miniserie ‘Flesh and Blood’, die nu te zien is op de exclusieve zender Pickx+, gaat over complexe familiebanden, de band met de plaats waar je opgroeide en escalerende drama’s. Pickx stelt je alvast voor aan de hoofdpersonages en hun acteurs.
-
Kijktip op Streamz: de zwartkomische spionagereeks ‘The Sympathizer’
Op Streamz vind je vanaf 15 april de nieuwe topserie ‘The Sympathizer’, over een spionerende Vietnamese migrant die zich verscheurd voelt tussen meerdere werelden. Het verhaal komt uit de debuutroman van Viet Thanh Nguyen, die bekroond werd met een Pulitzerprijs. Dit is wat je moet weten over de nieuwe serie, die heel wat in petto lijkt te hebben.
-
Deze BV’s schuiven aan bij Otto-Jan Ham in seizoen 2 van ‘Amai zeg wauw!’ (VRT 1)
Vanaf morgen is het weer een komen en gaan van BV’s in het gezellige ‘Amai zeg wauw!’, de muzikale laatavondshow van Otto-Jan Ham op VRT 1. Pickx stelt de uitverkoren gasten voor.
-
Nieuwe filmreleases in de VOD-catalogus in april
De komende maand wordt de VOD-catalogus van Proximus aangevuld met enkele langverwachte en gloednieuwe films. ‘Anyone but You’, ‘Mean Girls’ (2024) en ‘Dune: Part Two’ zijn binnenkort op jouw televisiescherm te bekijken.
-
Celien Hermans nodigt bekend muzikaal Vlaanderen uit voor een bed-babbel op MENT
Vanaf 4 april ontvangt Celien Hermans in haar programma 'In bed met' opnieuw een resem aan bekende muzikale gasten voor een openhartige bed-babbel. Artiesten als Luc Steeno, Raf van Brussel en Lissa Lewis komen bij Celien over de vloer in een gloednieuw seizoen op MENT!
-
De glansrollen van Andrew Scott
Andrew Scott kruipt in de huid van een mysterieuze oplichter in ‘Ripley’, een psychologische thrillerserie die aanstaande donderdag 4 april op Netflix verschijnt. Wij blikken terug op de beste rollen van de Britse acteur.
-
‘Scoop’ toont een zwarte bladzijde in de geschiedenis van het Britse koningshuis
Netflix pakt uit met de nieuwe film ‘Scoop’, over een rampzalig interview op de BBC voor een lid van de Britse koninklijke familie. Op 16 november 2019 keek het hele land geschokt toe hoe prins Andrew met lachwekkende excuses probeerde om zeer ernstige aantijgingen te ontkennen. Pickx duikt dieper in de cast van de film over een waargebeurd verhaal.
-
Ontdek de meest memorabele personages uit 20 seizoenen ‘Grey’s Anatomy’!
‘Grey’s Anatomy’ is bezig aan zijn 20ste seizoen! Naar aanleiding van die mijlpaal blikt Pickx terug op de meest memorabele personages uit de populaire serie over een fictief ziekenhuis in Seattle.
-
Seizoen 2 van ‘Nonkels’ komt eraan
Het tweede seizoen van de succesvolle komische serie ‘Nonkels’ is vanaf vandaag te vinden op Streamz en is vanaf 18 april te zien op Play4. Het programma dat de gewone Vlaming een spiegel voorhoudt aan de hand van drie West-Vlaamse broers en absurde situatiehumor voegt ook nieuwe namen toe aan de cast.
-
Paasvakantie met deze kinderfilms in de VOD-catalogus en Pickx Mix
Ook in de VOD-catalogus van Proximus en de Pickx Mix-catalogus is het paasvakantie. De komende weken vind je er de leukste films voor de kleinsten terug voor een gezellig filmmomentje met de hele familie. Een overzicht van onze favorieten.
-
Live action remake van ‘The Incredibles’ in de maak
Disney zet al enkele jaren in op live action remakes van hun klassieke animatiefilms, en nu zijn ook de computergeanimeerde films van Pixar aan de beurt. En omdat de film in 2024 zijn twintigste verjaardag viert, zal ‘The Incredibles’ de eerste zijn die de live action-behandeling krijgt. Pickx kreeg exclusief inzicht in hoe de cast eruit zal zien.
-
De Heilige Stoel, een ‘heilige crimineel’ en zwarte komedie in april op Pickx+
Op de exclusieve zender Pickx+ kijk je in april naar de Ierse zwarte comedyreeks ‘Obituary’, de Italiaanse misdaadserie ‘Christian’ en een indringende documentaire die een blik werpt achter de schermen van het Vaticaan. Een overzicht van de niet te missen nieuwe programma’s op Pickx+ in april.