Hommage aan Luc Brewaeys in de Bijloke

Gérard Grisey is een van de pioniers van het spectralisme, een muzikale stroming waarbij het meticuleuze componeren van klankkleuren centraal staat. Zelf verwees hij naar zijn werk als ‘musique liminale’: muziek op de grens, daar waar drempels worden overschreden, waar langzame transformaties en onmerkbare overgangen plaatsvinden. Wanneer precies wordt de dag nacht? In 'Quatre chants pour franchir le seuil', het laatste werk dat hij schreef voor zijn onverwachts overlijden, thematiseert hij het overschrijden van de drempel tussen leven en dood. De vier liederen zijn afkomstig uit evenveel verschillende culturen: het Christendom, het Oude Egypte, het Antieke Griekenland en Mesopotamië.

In december 2015 overleed Luc Brewaeys, één van de grootste Vlaamse componisten en erfgenaam van dit spectralisme. Philippe Hurel droeg zijn 'So nah, so fern', dat tijdens dit concert zal worden gecreëerd, aan hem op. Eerder had Brewaeys trouwens zijn 'Fêtes à tensions: (les) eaux marchent' aan deze Fransman opgedragen. Dit werk bevat tal van muzikale verwijzingen gaande van Tsjaikovski en Debussy tot Goeyvaerts, waaronder een meditatieve herhaling, geïnspireerd op een treurmars. Waar eindigt een cirkel?

Luc Brewaeys in een notendop
Brewaeys werd geboren in 1959 in Mortsel en studeerde aan het conservatorium van Brussel bij André Laporte, maar sloeg daarna de vleugels uit. Hij legde zijn oren te luister bij Brian Ferneyhough en Iannis Xenakis, maar vond zijn eigen stem door zich in te graven in de 'spectralistische' muziek van Tristan Murail en Jo­nathan Harvey. Brewaeys won tal van prestigieuze compositieprijzen en componeerde in opdracht van grote ensembles en instellingen. Naast klankregisseur bij de VRT-radio was hij (gast)docent aan de conservatoria van Brussel, Gent en Rotterdam. Brewaeys overleed op 18 december 2015 op 56-jarige leeftijd aan de gevolgen van kanker.

Brewaeys en het spectralisme
Sinds 1983 stoelde Brewaeys zijn composities op het principe van de zogenaamde 'spectrale muziek'. Het spectralisme vindt zijn oorsprong bij een aantal Franse componisten uit de jaren ’70, waarvan de belangrijkste exponenten Tristan Murail, Gerard Grisey, Hugues Dufourt en Kaija Saariaho zijn. Deze componisten nemen de boventoonspectra van klanken als uitgangspunt voor de constructie van hun akkoorden. Hierdoor menen zij de grens tussen klankkleur en harmonie (theoretisch) te kunnen laten vervagen. Sinds zijn contacten met Murail maakt ook Brewaeys steevast gebruik van de spectrale techniek.

Op zoek is naar nieuwe klanken
De term 'spectralisme' dekt als typering voor de muziek van Brewaeys echter niet volledig de lading. Men mag zeker niet voorbij gaan aan het exuberante, spectaculaire karakter van Brewaeys' muziek, die opvalt door haar retorische en theatrale schrijfwijze. Onmiddellijk springen de reusachtige bezettingen, de ongewone instrumenten en speeltechnieken, het spectaculaire gebruik van de ruimte en de bloedstollende climaxen in het oog. Wat de onorthodoxe speeltechnieken (toonloos blazen, scratching sound, enz.) betreft heeft Brewaeys zelf gewezen op zijn grote bewondering voor Helmut Lachenmann, die steeds meer is afgestapt van het traditionele vocabularium en op zoek is gegaan naar nieuwe klanken.


SPECTRA en notabu.ensemble neue musik : hommage aan Luc Brewaeys
Vrijdag 15 maart om 20.00u in de Bijloke in Gent
Meer info : www.bijloke.be, spectraensemble.eu, www.notabu-ensemble.de en www.lucbrewaeys.com

Bronnen : De Standaard en MATRIX centrum voor nieuwe muziek